Ξέμεινε από ρωσικά μαύρα πρόβατα η Ευρώπη; Κάθε άλλο. Ο Πάβελ Ντούροφ, ο 39χρονος ιδρυτής και CEO του Telegram, μιας από τις πιο δημοφιλείς πλατφόρμες ανταλλαγής μηνυμάτων, ετοιμάζεται να σηκώσει στους ώμους του το ανάθεμα της δυτικής Ευρώπης προς τη Ρωσία του Πούτιν. Και μάλλον χωρίς να φταίει καθόλου.
Ο 39χρονος Ντούροφ συνελήφθη από τις γαλλικές αρχές ασφαλείας στο Παρίσι το βράδυ του Σαββάτου και περνάει τις ώρες του κρατούμενος, μέχρι η δικαιοσύνη να αποφασίσει για το μέλλον του. Κατηγορείται, μεταξύ άλλων, για κακουργήματα, όπως η υπόθαλψη οργανωμένου εγκλήματος, η διακίνηση ναρκωτικών, το ξέπλυμα χρήματα, η λεκτική κακοποίηση μέσω διαδικτύου (cyberbullying) και, κυρίως, η προώθηση της τρομοκρατίας. Κι όλα αυτά μέσω του Telegram και της άρνησής του να συμμορφωθεί με τους διεθνείς κανόνες που έχουν τεθεί.
H σύλληψή του διατάχθηκε μέσω κατηγοριών που εξαπέλυσε εναντίον του η OFMIN, μια από τις γαλλικές κρατικές γενικές γραμματείες που ασχολούνται με τις επιθέσεις εναντίον νεαρών σε ηλικία ατόμων. Η αλυσίδα των κατηγοριών είναι πολύ σοβαρή και, παρά τη νομική υποστήριξη που θα έχει ο δισεκατομμυριούχος Ντούροφ, το μέλλον του δεν προβλέπεται και πολύ ευοίωνο.
Το γεγονός αυτό φέρνει και πάλι στο προσκήνιο της επικαιρότητας το θέμα της ελευθερίας στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης και των κανόνων, βάσει των οποίων αυτά μπορούν να θεωρούνται ασφαλή για να τα χρησιμοποιούν όλοι. Ποιος ορίζει τους κανόνες; Και ποιος έχει υποχρέωση να τους ακολουθεί; Αυτά είναι θεμελιώδη ερωτήματα για τη λειτουργία του διαδικτύου.
Ο Ντούροφ είναι αυτή τη στιγμή ο υπ’ αριθμόν 121 πλουσιότερος άνθρωπος στον κόσμο, με περιουσία που ξεπερνάει τα 15,5 δις δολάρια. Εκεί τον τοποθέτησε η τελευταία λίστα του περιοδικού Forbes. Τα λεφτά τα έκανε μέσω του telegram, ενός ΜΚΔ που έφτιαξε από το μηδέν το 2013, όταν και αποχώρησε μετά από σχεδόν επτά χρόνια από το VK (VKontakte), ένα άλλο μέσω κοινωνικής δικτύωσης που θεωρείται «το Facebook της Ρωσίας».
Από το 2006, όταν και έφτιαξε το VK, ο Ντούροφ είδε το πνευματικό του παιδί να εκτοξεύεται σε δημοφιλία ανάμεσα στα ρωσόφωνα κράτη της Ανατολικής Ευρώπης, κυρίω στη Ρωσία και την Ουκρανία. Ακριβώς αυτή η δημοφιλία έφερε το συγκεκριμένο μέσο στο μικροσκόπιο της κυβέρνησης Πούτιν.
Το 2013 ο Ντούροφ έφυγε από το VK. Επισήμως, ο λόγος δεν αποκαλύφθηκε ποτέ. Ανεπισήμως, λέγεται ότι υπήρξαν συγκεκριμένες πιέσεις για να περιοριστεί (ή να διαγραφεί πλήρως) ο λογαριασμός που διατηρούσε εκεί ο Αλεξέι Ναβάλνι, ο (μακαρίτης πλέον) άνθρωπος-σύμβολο της ρωσικής αντιπολίτευσης. Ο συγκεκριμένος λογαριασμός είχε εκατοντάδες χιλιάδες ακόλουθους και παρέμενε ένα από τα τελευταία μέσα, με τα οποία ο Ναβάλνι μπορούσε να επικοινωνήσει με τους υποστηρικτές του.
Το Telegram και τα διαβατήρια
Το 2014 ο Ντούροφ έφυγε από τη Ρωσία, και μάλιστα αποφάσισε να αλλάξει και την υπηκοότητά του, για περισσότερη ελευθερία. Μετά από μια τεράστια δωρεά 250.000 δολαρίων στην κυβέρνηση του μικρού ανεξάρτητου κράτους της Καραϊβικής Άγιος Χριστόφος και Νέβις, απέκτησε διαβατήριο του κράτους αυτού (και παράλληλα βρετανικό διαβατήριο, αφού το συγκεκριμένο κράτος υπήρξε βρετανική αποικία και είναι μέρος της Κοινοπολιτείας). Τον Αύγουστο του 2021, επίσης, απέκτησε και τη γαλλική υπηκοότητα.
Το telegram αυτή τη στιγμή έχει πάνω από 800 εκατομμύρια χρήστες και θεωρείται από τα πιο εξελίξιμα ΜΚΔ της τελευταίας δεκαετίας. Παραμένει πολύ δημοφιλές στην ανατολική Ευρώπη και στις ευαίσθητες περιοχές της Ρωσίας και της Ουκρανίας. Ο Ντούροφ όταν την έφτιαξε τη διαφήμισε ως μια «ουδέτερη και χωρίς λογοκρισία πλατφόρμα, η οποία θα απευθύνεται σε όλους τους ανθρώπους, ανεξαρτήτως απόψεων.
Σε μια από τις λίγες συνεντεύξεις του σε αμερικανικά ΜΜΕ, ο Ντούροφ είπε στον Τάκερ Κάρλσον ότι η «ελευθερία» αποτελεί την προσωπική του προτεραιότητα. Ελευθερία λόγου, ελευθερία της (διαδικτυακής) συνάθροισης για ανταλλαγή απόψεων και ελευθερία στην αγορά. Το πού σταματάει η ελευθερία και πού ξεκινάει η ασυδοσία (από τους επιτήδειους που την εκμεταλλεύονται) είναι ένα θέμα ρευστό, για το οποίο το διαδίκτυο δεν έχει αποφασίσει ακόμα.
Το παράξενο, βέβαια, είναι ότι οι πρώτοι που ενδιαφέρθηκαν για τον Ντούροφ και την τύχη του ήταν οι Ρώσοι. Σύμφωνα με ανακοίνωση της ρωσικής πρεσβείας στο Παρίσι, ζητήθηκε άμεση ενημέρωση από τις γαλλικές αρχές για να ξεκαθαριστούν οι λόγοι της σύλληψής του, να διασφαλιστεί η ασφάλεια των δικαιωμάτων του και να του παρασχεθεί διπλωματική υποστήριξη.
