Όποιος νομίζει ότι το βιβλίο αργοπεθαίνει, ότι η συγγραφή είναι πια κάτι ξεπερασμένο, ότι η εικόνα και το βίντεο μερικών δευτερολέπτων έχουν φύγει μπροστά και τίποτα δεν μπορεί να τα ξεπεράσει, ας κάνει μια βόλτα στην Ιρλανδία. Το καταπράσινο νησί δεν είναι μόνο διάσημο για τη μπύρα και τις πατάτες του, αλλά και για τη λογοτεχνία του. Κι όταν αναφέρονται σε λογοτεχνία, δεν αναπολούν απλώς το παρελθόν, αλλά κυρίως ασχολούνται με το παρόν και φροντίζουν το μέλλον.
Η Ιρλανδία ήταν ανέκαθεν ένας τόπος γεμάτος ιστορίες. Και ανθρώπους που ήθελαν να διηγηθούν ιστορίες. Έχουν ταλέντο σ’ αυτό. Όχι μόνο στον γραπτό λόγο, αλλά και στον προφορικό. Οι διάσημες παμπ της Ιρλανδίας, αλλά και τα καφέ της, είναι γεμάτα από ανθρώπους που συζητούν, διηγούνται, αφηγούνται, ρωτάνε και απαντούν. Καμία σχέση με άλλους τόπους τέτοιας διασκέδασης (όνομα και μη χωριό…) όπου βλέπεις παρέες ολόκληρες να μην ανταλλάζουν ούτε κουβέντα και να κοιτάνε τα κινητά τους.
Φυσικά, η παράδοση στη λογοτεχνία έχει παίξει το ρόλο της. Το μικρό νησί των 3,5 εκατομμυρίων έχει να τιμηθούν τέσσερις μάστορες του λόγου του με το βραβείο Νόμπελ για τη λογοτεχνία, μια από τις μεγαλύτερες παγκόσμιες τιμές που μπορούν να γίνουν σε λογοτέχνη. Ο Τζορτζ Μπέρναρντ Σο, ο Ουίλιαμ Μπάτλερ Γέιτς, ο Σάμιουελ Μπέκετ και ο Σέιμους Χίνι.
Θα μπορούσε η Ιρλανδία απλά να τους τοποθετήσει αυτούς πάνω σ’ ένα βάθρο και να τους προσκυνάει, ήρεμη πια ότι έχει επιτελέσει και με το παραπάνω το έργο της στην παγκόσμια λογοτεχνία; Θα μπορούσε. Αλλά δεν το κάνει. Αντίθετα, δημιουργεί τις καλύτερες συνθήκες παγκοσμίως για νέους συγγραφείς που θέλουν να γράψουν τις δικές τους ιστορίες. Με λίγα λόγια, καλλιεργεί το ταλέντο της.
Το Δουβλίνο, η πρωτεύουσα της Ιρλανδίας, ανακηρύχθηκε πόλη της λογοτεχνίας της Unesco το 2010. Φιλοξενεί ένα παράλογα μεγάλο (για τον πληθυσμό της χώρας) δίκτυο περιοδικών, εκδοτών, βιβλιοπωλείων, φεστιβάλ και αξιοπρεπώς χρηματοδοτούμενων βιβλιοθηκών.
Ένα από τα σημαντικότερα κλειδιά είναι οι υποτροφίες. Το συμβούλιο τεχνών, ένας από τους σημαντικότερους πολιτιστικούς θεσμούς στην χώρα, δίνει τεράστια έμφαση στα βραβεία υποτροφιών. Κι αυτό, διότι ο προϋπολογισμός για αυτό είναι κοντά στα 2 εκ. ευρώ! Αυτά είναι απλώς χρήματα που πηγαίνουν κατευθείαν σε μεμονωμένους συγγραφείς, ώστε να μπορούν να αφιερώσουν χρόνο για να δουλέψουν στα έργα τους. Το μεγαλύτερο από αυτά τα βραβεία είναι το βραβείο Next Generation Artist – μια υποτροφία ως και 25.000 ευρώ που έχει δοθεί σε μερικούς από τους καλύτερους και λαμπρότερους της χώρας.
Οι υποτροφίες δίνονται χωρίς δεσμεύσεις. Κανείς δεν πιέζει έναν συγγραφέα να «παραδώσει» ένα βιβλίο σε έξι μήνες. Η Ιρλανδία έχει επίσης φορολογική απαλλαγή για το εισόδημα των καλλιτεχνών έως και 50.000 ευρώ και έχει ξεκινήσει ένα πιλοτικό πρόγραμμα βασικού εισοδήματος που χορηγεί σε 2.000 καλλιτέχνες 325 ευρώ την εβδομάδα. Δηλαδή 1.300 ευρώ το μήνα.
Ο συνολικός προϋπολογισμός για τη λογοτεχνίας για το 2024 αγγίζει τα 6,6 εκ. ευρώ. Αλλά αυτό δεν λαμβάνει υπόψη τον προγραμματισμό της λογοτεχνίας σε κέντρα τέχνης και φεστιβάλ που υποστηρίζονται από το συμβούλιο τεχνών ή το Literature Ireland, το οποίο μεταφράζει και προωθεί την ιρλανδική γραφή στο εξωτερικό. Ούτε περιλαμβάνει την Aosdána, έναν σύλλογο έως και 250 από τους πιο καταξιωμένους καλλιτέχνες της χώρας, η οποία προσφέρει αμοιβή σε ορισμένα μέλη για να τους επιτρέψει να εργαστούν ως συγγραφείς πλήρους απασχόλησης.
Η άνθηση της λογοτεχνίας στην Ιρλανδία βασίζεται σ’ ένα ολόκληρο… οικοσύστημα. Είναι φεστιβάλ, είναι περιοδικά, είναι όλη αυτή η υποδομή που επιτρέπει στους ανθρώπους να γράφουν. Υπάρχουν, για παράδειγμα, πάνω από δέκα λογοτεχνικά περιοδικά, ανοιχτά σε οποιονδήποτε έχει ιδέες να τις καταγράψει στο χαρτί. Πολλά απ’ αυτά έχουν βοηθήσει νέους συγγραφείς να γίνουν γνωστοί. Ορισμένα από αυτά τα περιοδικά έχουν εξελιχθεί σε χώρους, δηλαδή πραγματικά καφέ, όπου υποψήφιοι συγγραφείς πηγαίνουν για να αφήσουν τη δουλειά τους, αλλά και να συζητήσουν και να ανταλλάξουν απόψεις.
Στο Κέντρο Πολιτιστικής και Πολιτιστικής Κληρονομιάς της Τράπεζας της Ιρλανδίας διοργανώνονται πολύ συχνά ομιλίες διάσημων συγγραφέων, ιδιαίτερα του Σέιμους Χίνι, για τον τρόπο γραφής και τις ιδέες, από τις οποίες εμπνέεται ο ίδιος. Οι δημόσιες βιβλιοθήκες της χώρας είναι ζωντανές και σε καλή κατάσταση, με τα δάνεια να αυξάνονται κατά 31% το 2022 σε σχέση με το προηγούμενο έτος. Η Ιρλανδία μόλις ξεκίνησε ένα πρόγραμμα που προσφέρει μια δωρεάν τσάντα βιβλίων στα Αγγλικά ή τα Ιρλανδικά σε κάθε παιδί που ξεκινάει το σχολείο! Και φυσικά υπάρχει ένα εξαιρετικό πρόγραμμα δωρεάν ομιλιών συγγραφέων, που χρηματοδοτείται από το συμβούλιο τεχνών.
Φυσικά τίποτα δεν θα μπορούσε να γίνει αν η Ιρλανδία δεν είχε πάθος και με το διάβασμα, εκτός από τη συγγραφή. Οι Ιρλανδοί διαβάζουν φανατικά, ό,τι βρεθεί στα χέρια τους. Είναι ο πιο «βιβλιοφάγος» λαός στην Ευρώπη, με βάση τις αγορές βιβλίων ανά κάτοικο. Με τέτοια κουλτούρα, είναι σίγουρο ότι η «ιρλανδική λογοτεχνική σκηνή» είναι το επόμενο next big thing της παγκόσμιας λογοτεχνίας.
