Όλα ξεκίνησαν με την ακρόαση του Οm (1968) το Σάββατο (15/07), δύο μέρες πριν βάλουμε ακόμα μία απουσία στον πιο ιδιαίτερο σαξοφωνίστα στην ιστορία της τζαζ. Ο δίσκος αυτός κυκλοφόρησε ένα χρόνο μετά τον θάνατο του Τζον Κολτρέιν από την Impulse! με τον τότε διευθυντή της δισκογραφικής, Μπομπ Θιλ, να εκμεταλλεύεται τις συγκυρίες, να πατάει γερά στη σανίδα της απώλειας και να σερφάρει στο γιγάντιο -και τρομακτικό για τους συντηρητικούς- κύμα της ψυχεδελικής ροκ σκηνής. Μα, ο Κολτρέιν δεν ήταν ροκ. Μα, αυτό δεν είχε καμία σημασία.
Με την επίσημη κυκλοφορία του, το Om βρήκε αμέσως χώρο στη βιτρίνα του Psychedelic Shop στο Σαν Φρανσίσκο και, όπως έχει αναφέρει ο μουσικός ιστορικός και δημοσιογράφος, Άσλει Καν, «Με τον τίτλο και το εξώφυλλο, δεν θα μπορούσε να είναι πιο επίκαιρο». Χίπις, Καλοκαίρι της Αγάπης, ο δρόμος προς την εμπορική επιτυχία ήταν ήδη στρωμένος. Οι φήμες ότι εκείνη την εποχή ο μουσικά αφυπνισμένος Κολτρέιν έκανε χρήση LSD ήταν απλώς το κερασάκι στην πολύχρωμη τούρτα.
Για τον Κολτρέιν, το Om (ιερή συλλαβή στις ινδικές θρησκείες) ήταν «η πρώτη δόνηση, αυτός ο ήχος, αυτό το πνεύμα, που έθεσε σε ύπαρξη όλα τα άλλα. Είναι ο Λόγος από τον οποίο προέρχονται όλοι οι άνθρωποι και όλα τα άλλα, συμπεριλαμβανομένων όλων των πιθανών ήχων που μπορεί να κάνει ο άνθρωπος φωνητικά. Είναι η πρώτη συλλαβή, η πρωταρχική λέξη, η λέξη της δύναμης». Για τους υπόλοιπους, ήταν ένα ακόμα τριπ.
Τι θα φτάσει στα αφτιά κάποιου αν, ειδικά εν μέσω καύσωνα, αφήσει τη βελόνα να πέσει στο καουτσούκ ή δυναμώσει τα ηχεία του λάπτοπ που πρέπει επιτέλους να καθαρίσει από τα τρίμματα καπνού; Μια «αρκετά ασύνδετη, ταραγμένη, λασπώδης, 29λεπτη κάθαρση». Έτσι περιέγραψε ο μουσικοκριτικός Μπεν Ράτλιφ τη δική του εμπειρία. Και δεν έχει άδικο. Αν κάτι θέλουμε να προσθέσουμε στη σύντομη αλλά to the point που λένε και στη Haight-Ashbury, περιγραφή του, είναι η λέξη «χαοτική». Το χάος, άλλωστε, εμφανίζεται σε πολλές από τις δουλειές του Κολτρέιν, όχι μόνο στο Om το οποίο, παρεμπιπτόντως, σύμφωνα πάντα με τον ιστορικό της τζαζ, Έρικ Νίσενσον, δεν έπρεπε ποτέ να κυκλοφορήσει αφού ο Τρέιν ντρεπόταν γι’ αυτό.
Με αφορμή τα 56 χρόνια από τον θάνατό του, ακούσαμε τους δίσκους του Τζον Κολτρέιν από την αρχή και επιχειρήσαμε να ταιριάξουμε κάποια από τα κομμάτια του με τις βασικές αρχές της Θεωρίας του Χάους, έτσι όπως τις διαβάσαμε στο εκπληκτικό τεχνολογικό επίτευγμα που ονομάζουμε ίντερνετ. Σαν απλοί ακροατές, τίποτα παραπάνω.
Τι είναι η Θεωρία του Χάους, ChatGPT;
Η θεωρία του χάους είναι ένας τρόπος να κατανοήσουμε πώς λειτουργούν πολύπλοκα συστήματα, όπως ο καιρός, οι ατμοσφαιρικές κινήσεις, η κυκλοφορία της καρδιάς και άλλες φυσικές διεργασίες. Μέσω αυτής, αντιλαμβανόμαστε ότι ακόμα και απλά συστήματα μπορούν να εκδηλώνουν απρόβλεπτη συμπεριφορά. Αυτό συμβαίνει επειδή μικρές αλλαγές (ας πούμε οι αυτοσχεδιασμοί του Κολτρέιν) στην αρχική κατάσταση ενός συστήματος μπορούν να οδηγήσουν σε μεγάλες διαφορές στην εξέλιξή του με τον χρόνο.
Ένα κλασικό παράδειγμα είναι ο καιρός. Μικρές αλλαγές στις αρχικές συνθήκες, όπως η θέση και η ταχύτητα του αέρα, μπορούν να έχουν ως αποτέλεσμα την διαφορετική πρόβλεψη του καιρού σε μεγάλο χρονικό διάστημα. Αυτό συμβαίνει επειδή οι αρχικές αβεβαιότητες και οι ανεπάρκειες στις παρατηρήσεις μας ενισχύονται με την πάροδο του χρόνου.
Συνοψίζοντας, η θεωρία του χάους εξηγεί πως ακόμα και απλά συστήματα μπορούν να εκδηλώσουν πολύπλοκη και απρόβλεπτη συμπεριφορά. Αυτό συμβαίνει λόγω της ευαισθησίας στις αρχικές συνθήκες (φαινόμενο της πεταλούδας). Η θεωρία αυτή έχει εφαρμογές σε πολλά πεδία, όπως η μετεωρολογία, η βιολογία, η οικονομία και η κοινωνική επιστήμη.
Ένα κομμάτι του Τζον Κολτρέιν για κάθε βασική αρχή της θεωρίας του χάους
Ευαισθησία στις αρχικές συνθήκες: Αυτή η αρχή αναφέρεται στο γεγονός ότι μικρές αλλαγές στην αρχική κατάσταση ενός συστήματος μπορούν να οδηγήσουν σε μεγάλες διαφορές στην εξέλιξή του. Αυτό σημαίνει ότι ακόμα και μικρές αβεβαιότητες στις αρχικές συνθήκες μπορούν να οδηγήσουν σε σημαντικές αποκλίσεις με την πάροδο του χρόνου.
Bonus: Το Vox χαρακτήρισε το Giant Steps «the most feared song in jazz» και εξηγεί το γιατί.
Αυτοοργάνωση: Αυτή η αρχή αναφέρεται στην ικανότητα ενός συστήματος να αναπτύσσει δομή και τάξη από το χάος. Αν και η αρχική κατάσταση μπορεί να είναι χαοτική, με τον χρόνο το σύστημα μπορεί να οργανωθεί με έναν τρόπο που εμφανίζει πρότυπα και δομές.
Ελκυστές: Οι ελκυστές είναι περιοχές στο χώρο των φάσεων όπου το σύστημα τείνει να εξελίσσεται. Οι ελκυστές μπορεί να έχουν πολύπλοκες μορφές, που ονομάζονται φράκταλ. Αυτές οι μορφές είναι αυτο-ομοιότητες, που σημαίνει ότι η δομή επαναλαμβάνεται σε διάφορα επίπεδα μεγέθυνσης.
Μη γραμμικότητα: Η θεωρία του χάους επισημαίνει τη σημασία των μη γραμμικών δυναμικών στην ανάπτυξη του χάους. Αυτό σημαίνει ότι οι σχέσεις που διέπουν την εξέλιξη του συστήματος δεν είναι γραμμικές, αλλά περιλαμβάνουν μη γραμμικές συναρτήσεις και αλληλεπιδράσεις.
*Δεν κακοποιήθηκε κανένας μαθηματικός ή φυσικός κατά τη συγγραφή του κειμένου.
