Τι σε κάνει άνδρα; Τις απαντήσεις σε αυτό το ερώτημα υποθέτουν, δέχονται και υιοθετούν καθημερινά νεαρά αγόρια από την προσχολική ηλικία ακόμα. Από την κούνια και το «μην κλαις σαν κοριτσάκι», μέχρι τις πρώτες προπονήσεις στο ποδόσφαιρο, ως τη σχολική τάξη και την άτυπη κοινωνική μάχη για μια θέση στην «κανονικότητα». Πριν μερικές μέρες, η προβολή της ταινίας μικρού μήκους, “Αγόρια στο Ντους”, στην τάξη της τετάρτης δημοτικού σε ένα σχολείο στο κέντρο της Αθήνας, έθεσε αυτό ακριβώς το ερώτημα: «είσαι άνδρας ή ποντικός;».
Θα μπορούσε να είναι ένα περιπαιχτικό σχόλιο κάποιου μάτσο θείου σε κάποιο οικογενειακό τραπέζι, ωστόσο το νόημα της ερώτησης (την οποία θέτει ένας προπονητής σε μια κατασκήνωση) και το πρόσφορο χάος στο οποίο πάντα οδηγούν οι απαντήσεις σε αυτή, χάθηκαν, μιας και στο σουηδικό φιλμ δυο αγόρια στην προσπάθειά τους να εξερευνήσουν το concept αρρενωπότητα, ανάμεσα σε μπουνιές και χτυπήματα, ανταλλάσσουν και τρυφερότητα. Με πολύ συνοπτικές διαδικασίες η ταινία βαφτίστηκε πορνογραφική από γονείς και μέσα, και κρεμάστηκε στα μανταλάκια μια από εκείνες τις σπάνιες περιπτώσεις δασκάλας δημοτικού που τολμά να διανθίσει την άχαρη πολλές φορές διδασκαλία, χωρίς να τη σταματά το γεγονός ότι στη μεγάλη εικόνα, κάνει μια τρύπα στο νερό. Μια τάξη σε ένα δημοτικό στο κέντρο της Αθήνας δεν θα αλλάξει τον κόσμο, αν το σκεφτεί κανείς μέσα από το νιχιλιστικό του πρίσμα.
Ένα από τα δυο παιδιά του short film αναρωτιέται «μήπως είναι ποντικός», με όλο το εσωτερικό άγχος που χτίζεται σταδιακά στα παιδιά, αν τυχόν δεν έχουν κοπιάρει το πλήρες στερεότυπο του φύλου τους, τεντώνει κάθε μυ της άγουρης αρρενωπότητάς του. Η πολυβραβευμένη μικρού μήκους ταινία αθετεί με έναν τρόπο την πεισματική εμμονή μας να διαψεύσουμε όποιον αμφισβητεί το κατά πόσο είμαστε πιστά αντίγραφα του «τυπικού έμφυλου προτύπου» που ερχόμαστε να εκπληρώσουμε, πληρώνοντάς το με εσωστρέφεια και καταπίεση, αγνοώντας τη μηδαμινή σημασία που έχει αν το δεις από απόσταση. Με έναν τρόπο χαριτωμένο και λυτρωτικό. Με έναν τρόπο που υπενθυμίζει κάτι που συχνά ξεχνιέται: στο τέλος της μέρας μιλάμε για παιδιά. «Φιλιούνται και θωπεύονται», διαβάζουμε, από άτομα που επιβεβαιώνουν εκείνο το αφόρητα κλισέ που θέλει κάτι να είναι πονηρό ή πορνογραφικό μόνο αν αυτός που το χαρακτηρίζει έτσι, θέλει να είναι.
Ένας από τους μαθητές που παρακολούθησαν τη μικρού μήκους ταινία φέρεται να γύρισε στο σπίτι του βαθιά προβληματισμένος. «Πρόκειται περί αισχρής και χυδαίας προπαγάνδας υπέρ της ομοφυλοφιλίας μεταξύ ανηλίκων από τη δασκάλα του σχολείου. Η ταινία ‘Αγόρια στα ντους’ ενισχύει την ομοφυλοφιλία μεταξύ αρρένων. Οι μαθητές που παρακολούθησαν την ταινία έχουν υποστεί σοκ, ενώ ορισμένα παιδιά είχαν αλλοπρόσαλλη συμπεριφορά όταν επέστρεψαν στο σπίτι τους. Μάλιστα, ένα παιδί είχε πολύ μεγάλη νευρικότητα, βρισκόταν σε σύγχυση, έκανε μέχρι και εμετό», ανέφερε ο Χαράλαμπος Κατδιβαρδάς, δικηγόρος των γονέων που κινήθηκαν νομικά εναντίον του σχολείου, ζητώντας να ελεγχθεί πειθαρχικά η απόφαση της δασκάλας να προβληθεί η ταινία.
Κανείς δεν θα κρίνει έναν γονέα που θα προτιμούσε να αφεθεί εκτός σχολικού προγράμματος μια ταινία που βασίζεται στη ρευστότητα όρων όπως αρρενωπότητα και στο βάθος ιδεολογιών στην πράξη όπως «φασισμός». Πολλές οι ερωτήσεις για μια κοινωνία που έχει ονομάσει ποιοτικό χρόνο με το παιδί εκείνο το εναπομείναν δίωρο επικοινωνίας μετά από ένα οχτάωρο δουλειάς και πριν την καθιερωμένη ώρα ύπνου του παιδιού. Ενδέχεται να είναι εξαιρετικά δύσκολο να εξηγηθεί σε 9χρονα παιδιά γιατί είναι φασιστική η επιβολή συγκεκριμένων συμπεριφορών σε έμφυλη βάση, λες και αποτελούν κάποιου είδους νόμο των οποίων η παραβίαση τιμωρείται από το αόρατο χέρι του κοινωνικού αποκλεισμού. Γιατί είναι φασιστικό να γίνεται δεκτή η σωματοποίηση του υποτιθέμενου αποτροπιασμού που ενδέχεται να προκαλεί ένα παιδικό φιλί. Να υποθέσουμε ότι αν η ταινία δεν ήταν μικρού μήκους, αλλά ας πούμε το “My Girl”, θα μιλούσαμε με τον ίδιο τρόπο σήμερα για αυτό το κάποιο δημοτικό σχολείο στο κέντρο της Αθήνας;
Τα ζητήματα εδώ είναι γνωστά και κάπως τετριμμένα. Καμία έκπληξη δεν προκλήθηκε ούτε από το πώς μια ρισκαδόρικη για τα ελληνικά δεδομένα εκπαιδευτική πρωτοβουλία βαφτίστηκε πορνογραφική, αλλά και κομμάτι μιας σκοτεινής προσπάθειας υποσυνείδητης «κανονικοποίησης της ομοφυλοφιλίας». Αν όποιος έβλεπε στρέιτ φιλιά σε ταινίες και σειρές γινόταν straight, το Pride θα έμοιαζε με περίπτερο κόμματος του 1% και στο κάτω κάτω η κλειστοφοβική και εγωκεντρική πεποίθηση πως κάποιο συμπαντικό παρασκήνιο έρχεται να μας πάρει παραμάζωμα, γιγαντώθηκε στην πανδημία και τώρα απλώς διαχέεται σε κάθε μικρό και μεγάλο κομμάτι του παζλ ζωή στη Γη το 2023.
Αυτό που γίνεται σαφές είναι πως αφενός όποιος εκπαιδευτικός έχει ένα ιδεαλιστικό όραμα, αλλά και μια ουσιαστική εικόνα των επιπλέον τρόπων που με τις ευλογίες του Υπουργείου Παιδείας μπορεί να διανθίσει τη διδασκαλία του μπας και πάψει το σχολείο να είναι η μέρα της Μαρμότας σε ό,τι δεν αφορά προαυλιακά δράματα, θα βρίσκει τον μπελά του – ας μην ξεχνάμε πως η ταινία είναι διαθέσιμη σε πλατφόρμα του Υπουργείου, με μοναδικό ζήτημα να αποτελεί η ταινία προβολής της, μιας και είναι κατάλληλη για παιδιά γυμνασίου. Ωστόσο, θα στοιχηματίζαμε πως και σε τάξη της τρίτης γυμνασίου να είχε γίνει η προβολή, οι αντιδράσεις δεν θα διέφεραν ιδιαίτερα. Και πως όποιος επιμένει πως χωράει η σεξουαλική διαπαιδαγώγηση στο ελληνικό σχολικό πρόγραμμα, δεν έχει ακόμα αντιληφθεί πως η ελπίδα μπορεί να πεθαίνει πάντα τελευταία, αλλά στο τέλος πεθαίνει ούτως ή άλλως.
