«Μια τελετή έναρξης Ολυμπιακών Αγώνων είναι μια προπαγάνδα για τη χώρα που τους διοργανώνει. Αυτή είναι η φάση, η φύση και η αποστολή της δουλειάς» έχει γράψει για το εβδομαδιαίο φύλλο της Lifo ο Δημήτρης Παπαιωάννου, καλλιτεχνικός διευθυντής των Ολυμπιακών Αγώνων της Αθήνας 2004, περιγράφοντας την εμπειρία του. Για να συμπληρώσει λίγο παρακάτω: «Το χάος, τη διαφθορά και την παράκρουση τα έβλεπα ολοφάνερα μπροστά μου. Όμως αυτά δεν ήταν του παρόντος. Ήταν η ώρα για γιορτή». Αυτή η γιορτή, 20 χρόνια μετά, πραγματοποιείται στο Παρίσι.

Στο Παρίσι έχουν πάρτι

Ας ξεκινήσουμε από την πρώτη, κυνική διαπίστωσή του: Μια τελετή έναρξης είναι η προπαγάνδα για τη διοργανώτρια χώρα. Πόσο δίκιο έχει! Η τελετή έναρξης φανερώνει τη μενταλιτέ κάθε διοργανώτριας χώρας, τον τρόπο που βλέπει τους Αγώνες, τον κόσμο, τον εαυτό της. Οι Γάλλοι δεν είναι από τους λαούς που «κρύβονται», η αυτοπεποίθησή τους δε, μπορεί μερικές φορές να είναι δυσανάλογη της πραγματικότητας. Οι Γάλλοι, λοιπόν, θέλησαν να προπαγανδίσουν μια συγκεκριμένη εικόνα που έχουν για τη χώρα τους: Αυτή του ρομαντικού Παρισιού, όπου ζευγαράκια απλά σουλατσάρουν στις όχθες του Σηκουάνα. Το Παρίσι είναι πολλά περισσότερα από αυτό.

Επιπλέον, ρίσκαραν να γίνουν οι πρώτοι που διοργάνωσαν τελετή έναρξης εκτός σταδίου, θέλοντας να αναδείξουν -ή να… προπαγανδίσουν, την ομορφιά του Παρισιού. Οι εικόνες που «έγραψαν» σε εκατοντάδες εκατομμύρια οθόνες μοιάζουν με καρτ ποστάλ. Ο Σηκουάνας. Τα εμβληματικά κτίρια. Οι ιστορικές γέφυρες. Το Τροκαντερό. Ο Πύργος του Άιφελ.

Μετατοπίστηκε, έτσι, η εστίαση στους αθλητές; Προφανώς ναι. Ακίνητοι μέσα στα καραβάκια τους, με τα μακρινά πλάνα να μην καταφέρνουν πάντοτε να αποτυπώνουν τη χαρά, τη συγκίνηση, τον ενθουσιασμό των καλύτερων αθλητών παγκοσμίως.

Η Γαλλική Ιστορία αλλιώς…

Η ιστορία της Γαλλίας παρουσιάστηκε με κύριο όχημα την Τέχνη και πικάντικο συστατικό το τρολάρισμα, με νεανική, αυθάδικη ματιά, με διάθεση να χλευάσουν τα στερεότυπα. H Μαρία Αντουανέτα κρατά το κεφάλι της, τη βλέπουμε σε ένα παράθυρο του «φλεγόμενου» Conciergerie τυλιγμένο σε μοβ καπνό, καθώς οι Gojira σφυροκοπούν με τα heavy metal riffs τους, στη διασκευή του Ça ira, του τραγουδιού – ύμνου της Γαλλικής Επανάστασης με στίχους όπως

«Ω, θα είναι εντάξει, είναι εντάξει, είναι εντάξει, Κρεμάστε τους αριστοκράτες από ψηλά!

Ω. θα είναι εντάξει, είναι εντάξει, είναι εντάξει, Οι αριστοκράτες, θα τους κρεμάσουμε όλους».

Εντελώς ξαφνικά, ο διάσημος πίνακας του Ευγένιου Ντελακρουά, Η Ελευθερία Οδηγεί τον Λαό, ζωντανεύει. Όπως ζωντανεύει ο εμβληματικός ναός της Παναγίας των Παρισίων. Απόδειξη: Η καμπάνα του χτυπά για πρώτη φορά έπειτα από πέντε χρόνια, από εκείνη την αποφράδα ημέρα του 2019, όταν και κάηκε.

Κάπου εκεί, εμφανίζεται και λίγο κιτς… Ο καλλιτεχνικός διευθυντής του Παρίσι 2024, Τομά Ζολί, κλείνει το μάτι στους νέους, στα παιδιά, στα σύγχρονα σύμβολα.

Χρησιμοποιεί έναν χαρακτήρα από το video game, Assassin Greed (στην αρχή θεώρησα πως πρόκειται για τον Αρσέν Λουπέν) που περιδιαβαίνει τις στέγες των σπιτιών του Παρισιού. Το Παρίσι από τον Σηκουάνα, το Παρίσι από ψηλά, το Παρίσι λάμπει.

Τρολάρει τις ελίτ επιδείξεις μόδας βάζοντας μοντέλα κάθε είδους, να περπατούν όπως γουστάρουν, να διακωμωδούν και να τσαλακώνουν τη συμβατική ομορφιά.

Τα minions κλέβουν τη Μόνα Λίζα και στη συνέχεια να χάνουν τον πίνακα.

Στήνει ένα παγανιστικό φαγοπότι με τον Διόνυσο να δίνει τον τόνο στο πάρτι, το οποίο θα ξεσηκώσει θύελλα αντιδράσεων από την Καθολική Εκκλησία και τους υπερχριστιανούς ανά τον κόσμο που μιλούν για προσβολή του πίνακα Ο Μυστικός Δείπνος του Λεονάρντο Ντα Βίντσι. Ο Ζολί ήθελε να γνωρίζουν όλοι πως σε αυτό το γλέντι έχουν θέση όλοι. Οι Έλληνες αντι-woke προσπέρασαν τον Διύνυσο –Μπάρμπα Στρουμφ­­ για να ταυτιστούν ευλαβικά με το αφήγημα της θρησκευτικής προσβολής. Η σύνδεση «Ολυμπισμού» – «Ολυμπιακών Αγώνων» ούτε που τους πέρασε από το μυαλό;

Το Παρίσι τα κατάφερε στην τελετή έναρξης.

Με αυτά τα τρικ, αυτούς τους συμβολισμούς, ο Ζολί κατάφερε να δικαιώσει το μότο των συγκεκριμένων Ολυμπιακών Αγώνων: Ανοικτοί Αγώνες! Η συμπερίληψη, η αλληλεγγύη, η ανεκτικότητα ήταν το τρίπτυχο στο οποίο στήθηκε η τελετή. Στη γιορτή των Ολυμπιακών είναι όλοι ίσοι, εξίσου σημαντικοί!

Η Ελληνική Μιζέρια

Αν οι Ολυμπιακοί Αγώνες δεν είχαν διεξαχθεί ποτέ ξανά στην Ελλάδα μετά το 1896, θα καταλάβαινα όσους γκρίνιαζαν για τον τρόπο που διεξάγονται. Αλλά τους διοργανώσαμε με επιτυχία πριν από 20 χρόνια. Με επιτυχία. Με τρόπο που μας έκανε υπερήφανους και καμαρώνουμε ακόμη για αυτούς.

Ποιος ο λόγος να βγάζουμε τόσο μένος; Τόση τοξικότητα;

Κατανοώ πως κάποιοι συμβολισμοί υψηλής τέχνης -ή και κιτς, μπήκαν στα σπίτια αμέριμνων τηλεθεατών που δεν περνάνε ούτε έξω από θέατρο, που προτιμούν την εκκλησία από ένα μουσείο. Δικαίωμά τους.

Έχουν συνηθίσει στην τηλεόρασή τους να βλέπουν Οικογενειακές Ιστορίες, οπότε η εμπειρία που βίωσαν στην Τελετή Έναρξης του Παρισιού πρέπει να ήταν τραυματική για εκείνους.

Η τέχνη έχει πολλαπλές αναγνώσεις, ο καθένας μπορεί να την ερμηνεύει διαφορετικά, αλλά πάντοτε με τη λαχτάρα μιας πνευματικής ανύψωσης. Όχι με το μικρόνοο πνεύμα ενός ανύπαρκτου ανταγωνισμού. Η τέχνη απαιτεί μια ματιά χωρίς προκατάληψη, με επιμηκυμένα όρια.

Για παράδειγμα, η εικόνα μιας «Ζαν ντ’ Αρκ» να διασχίζει τον Σηκουάνα πάνω στο μεταλλικό της άλογο, με την Ολυμπιακή σημαία, ήταν μεν εντυπωσιακή, εν τούτοις, αρκετά «επιθετική» και «πολεμική». Προσωπικά, προτιμώ το παιδί στη βάρκα του Παπαϊωάννου. Αλλά είπαμε, είναι ο τρόπος, η ιστορία, η μενταλιτέ, οι προσλαμβάνουσες που καθορίζουν το «πνεύμα» κάθε αγώνων.

Αυτό είναι το Παρίσι τους, αυτή είναι η Αθήνα μας

Η τέχνη ξεκινά συζητήσεις. Για αυτό και μας φέρνει πιο κοντά. ΟΙ Γάλλοι μας έδειξαν ένα Παρίσι ονειρεμένο, που δεν φοβάται καμία ακροδεξιά, καμία Λεπέν, κανέναν σκοταδισμό. Ένα Παρίσι του μέλλοντος, όπου όλοι θα διασκεδάζουν στα νερά, στις όχθες, στις γέφυρες του Σηκουάνα. Χλευάζοντας και ποδοπατώντας εκείνα τα στερεότυπα που κάνουν δύσκολη τη ζωή των μειονοτήτων. Τρολάροντας ακόμη και τις δικές τους δεισιδαιμονίες.

Ο Παπαϊωάννου από την άλλη, δεν θέλησε να ασχοληθεί με τις Ελληνικές αγκυλώσεις στη δική του τελετή έναρξης. Επικεντρώθηκε στην πλούσια ιστορία αυτού του μικρού τόπου, επικοινωνώντας την εικόνα μιας χώρας που σέβεται το παρελθόν της και έχει επίγνωση του ιστορικού της ρόλου. Τα κατάφερε επίσης!

Φωτογραφίες: Χ/@Olympics