Γράφει ο Χρήστος Κωνσταντινίδης

Ο Ντιέγκο Μαραντόνα «έφυγε» σε ηλικία 60 ετών. Η είδηση του θανάτου του συγκλόνισε ολόκληρο τον πλανήτη και προκάλεσε τον ίδιο θόρυβο με την απίστευτη ποδοσφαιρική καριέρα του, αλλά και την πολυτάραχη ζωή του. Ο τελευταίος παράγων ήταν ο βασικότατος λόγος που ο βραχύσωμος Ινδιάνος στιγματίστηκε στη σταδιοδρομία του.

Όλοι όσοι έζησαν τον Μαραντόνα εν δράσει, κυρίως οι γενιές που παρακολουθούσαν ποδόσφαιρο τις δεκαετίες του ’80 και του ’90, θυμούνται, ότι η αντισυμβατική προσωπικότητά του δεν ήταν αρεστή στις συντηρητικές ομάδες της κοινωνίας. Γενικά το ποδόσφαιρο και όσοι ήταν παθιασμένοι οπαδοί για αρκετό καιρό θεωρούταν υποκουλτούρα μέχρι να αποκτήσει την αίγλη των ημερών μας λόγω των τεράστιων οικονομικών δεδομένων που το περιτριγυρίζουν.

Σε πολλά σχολεία στην Ελλάδα απαγορευόταν η μπάλα και η άμεση απάντηση από τα στόματα των δασκάλων στο άκουσμα του ονόματος “Μαραντόνα”  ήταν  απαξιωτικοί χαρακτηρισμοί του τύπου «αυτός είναι αλήτης», «ναρκομανής», «ντοπαρισμένος». Γιατί στο πίσω μέρος του μυαλού τους ήταν, ότι ο Ντιέγκο εξαιτίας της γιγάντιας προβολής που του χάρισε το ταλέντο του, γινόταν πρότυπο για τα παιδιά, αφού η λατρεία του είχε λάβει θρησκευτικές διαστάσεις. 

Ήταν εποχές που το ποδόσφαιρο παιζόταν στα κρυφά στα διαλείμματα, με αυτοσχέδιες μπάλες από χαρτί και κολλητική ταινία, συνήθως έντονου χρωματισμού, προκειμένου να είναι ευδιάκριτες στο μάτι των μικρών ποδοσφαιριστών.

Τι πίστευε ο Ντιέγκο για τα πρότυπα

Ο Μαραντόνα όμως ποτέ του δεν αποδέχτηκε το ρόλο του προτύπου. Θα γυρίσουμε το χρόνο πίσω, στις 26 Απριλίου του 1991. Ήταν η πιο μαύρη σελίδα στο βιβλίο της ζωής του Ντιέγκο Μαραντόνα. Τρεις εβδομάδες μετά από το θετικό δείγμα σε κοκαΐνη που οδήγησε σε τιμωρία του από την ιταλική ποδοσφαιρική ομοσπονδία, ο Αργεντινός συνελήφθη σε διαμέρισμα στο Calle Franklin στο Caballito του Μπουένος Άιρες με μισό κιλό κοκαΐνης .

Τα φλας αστράφτουν γύρω από τον Ντιεγκίτο. Οι αστυνομικοί τον οδηγούν στο περιπολικό. Όταν κλείνουν οι πόρτες του οχήματος εκτυλίσσεται ο εξής διάλογος μεταξύ ενός αστυνομικού και του Μαραντόνα:

Αστυνομικός: «μ@λ@κ@, ήσουν ο ήρωας του παιδιού μου».

Μαραντόνα: «μ@λ@κ@ς είσαι εσύ! Γιατί ο ήρωας του παιδιού σου έπρεπε να ήσουν εσύ».

Δεκατέσσερα χρόνια αργότερα, τον Γενάρη του 2005, ο Μαραντόνα επισκέπεται την Ελλάδα μετά από πρόσκληση του Σωκράτη Κόκκαλη και παραχωρεί συνέντευξη στην ΕΡΤ και την Αλεξάνδρα Πασχαλίδου. 

«Είμαι ένας ολοκληρωμένος άνθρωπος με τις αρετές και τα ελαττώματά του.  Δεν μπορώ να ζητήσω ευθύνες από κανέναν και δεν μπορώ να γυρίσω τον χρόνο πίσω, για να αλλάξω τη ζωή μου» εξομολογείται με ειλικρίνια, για να δεχτεί την εξής ερώτηση της δημοσιογράφου: 

Τί θα ήθελες να πεις στους νέους που σε θεωρούν θεό του ποδοσφαίρου;

«Τα παραδείγματα είναι οι γονείς. Παράδειγμα δεν είναι ο Μαραντόνα, ο Ριβάλντο, ο Ρονάλντο. Όλοι έχουμε τις οικογένειές μας. Το παράδειγμα είναι το σπίτι μας. Να μην ακολουθείτε αυτά που λένε οι δημοσιογράφοι, ότι το παράδειγμα είναι ο Μαραντόνα. Αυτό είναι ψέμα. Εγώ μπορώ να είμαι παράδειγμα μόνο για τη Δάλμα και  της Γιαννίνα (οι κόρες του). Είδωλα δεν υπάρχουν», ήταν η απάντηση που έδωσε ο Ντιέγκο δείχνοντας, ότι τις ευθύνες για τα παιδιά έχουν πρώτοι απ’ όλους οι γονείς. 

Προκειμένου να διεισδύσει βαθύτερα στο θέμα των προτύπων που δημιουργεί το ποδόσφαιρο, απευθυνθήκαμε στον Δημήτρη Μπουρσινό, ψυχολόγο που δουλεύει με παιδιά και οικογένειες.

Μπορεί ο Μαραντόνα να χαρακτηριστεί ως πρότυπο;

«Σε καμία περίπτωση. Σίγουρα όμως ως θρύλος των γηπέδων και ποδοσφαιρική ιδιοφυΐα», αναφέρει και απαντά στο αν υφίστανται τα πρότυπα στην μετανεωτερικη εποχή:

«Υπάρχουν αλλά δεν είναι καθολικά , δεν αφορούν την κοινότητα αλλά το άτομο. Ο καθένας επιλέγει το πρότυπο του σύμφωνα με την κοσμοθεωρία  του και τον αξιακο του κώδικα. Τα πράγματα όμως δεν ήταν πάντα έτσι. Στην ελληνική αρχαιότητα το πρότυπο ήταν ο καλός κ’ αγαθός άνδρας. Ο ευμορφος και ενάρετος άνθρωπος. Στον μεσαίωνα τα πρότυπα υπήρξαν κατά περιόδους οι βασιλείς και οι άγιοι της εκάστοτε περιόδου. Το θέμα είναι ότι στην παραδοσιακή κοινωνία τα πρότυπα δεν επιλέγονταν από τους ανθρώπους αλλά επιβάλλονταν».  

Δεν είναι πραγματικότητα τα λόγια του Ντιέγκο

Ο ψυχολόγος διαφωνεί με τον ισχυρισμό του μεγάλου ποδοσφαιρικού αστέρα ότι πρότυπα για τα παιδιά αποτελούν μόνο οι γονείς.  «Αυτό θα μπορούσε να είναι μια καλή ευχή αλλά δεν είναι πραγματικότητα . Αν ίσχυε μια τέτοιου είδους γονεαρχια θα παραμεναμε καθηλωμένοι στην προδιαγραμμενο χορό της βιολογίας», επισημαίνει και εξηγεί: 

«Κανείς δεν μπορεί να ισχυριστεί πως  ένας γονιός που κακοποιεί το παιδί του αποτελεί πρότυπο γονέα. Ένα από τα καλά της εποχής μας λοιπόν είναι η ελευθερία της επιλογής. Επιλέγω τον / την σύντροφο μου, επιλέγω το επάγγελμα μου, επιλέγω τις πολιτικές μου ιδέες , επιλέγω τα πρότυπα μου. Το πρόβλημα που αναδεικνύεται στην εποχή μας δεν είναι η ελευθερία της επιλογής αλλά αν όντως υπάρχουν πρότυπα ανθρώπων που αξίζει να βάζω οδοδείκτες της ζωής μου. Και εδώ είναι το σημείο που έρχομαι σε δύσκολη θέση και θα προτιμούσα να αλλάξω την συζήτηση γιατί αδυνατω να επιδειξω τέτοια πρότυπα ανθρώπων μορφωμένων καλών κ’ αγαθών ανθρώπων καθολικά αποδεκτών. Τονίζω το καθολικά, γιατί η μετανεωτερικότητα έχει την τάση να διαλύει την καθολικότητα και να αναδεικνύει την ατομικότητα μεταμορφώνοντας τις μετανεωτερικές κοινωνίες σε ανθρωποφάγους προσωπικοτήτων».

Παιδική αντίληψη του κόσμου

Ο Μπουρσινός επισημαίνει τη δυσκολία ανακάλυψης διαφορών που κρύβει ένας άνθρωπος. «Γιατί είναι δύσκολο να ξεχωρίσουμε τι αξίζει να θαυμάσουμε σε έναν άνθρωπο και τι όχι; Να επιλέξουμε δηλαδή τις αρετές του και όχι τ πάθη του;Η είδωλο ποίηση ενός ανθρώπου ενέχει και μια σημαντική παγίδα. Όταν αξιολογούμε ένα πρόσωπο έχουμε την τάση να το κάνουμε με ένα μανιχαϊστικό/ δυϊστικό τρόπο, δηλαδή είτε είναι απόλυτα καλός είτε απόλυτα κακός, δυσκολευόμαστε να δούμε τις διάφορες ποιότητες που κρύβει ένας άνθρωπος. Αυτό συμβαίνει γιατί το είδωλο είναι το απόλυτο, είναι έρωτας και δεν μπορεί να υπάρχει μια ατέλεια που να λεκιάζει το ιδανικό. Αυτή είναι μια παιδική αντίληψη του κόσμου και της πραγματικότητας. Τα νήπια διαχωρίζουν τους γονείς τους σε καλό /κακό μπαμπά ,καλή/κακή μαμά και συχνά λένε είσαι κακή μαμά. η θεοποίηση ενός ανθρώπου είναι μια επιστροφή σε μια ανώριμη παιδική αντίληψη του κόσμου χτισμένος από άσπρο και μαύρο», επισημαίνει.

Η κοινωνία αναζητά πρότυπα ενότητας όπως ο Τσιόδρας

Γιατί η κοινωνία αναζητεί έναν ήρωα; «Όσο πιο ακυρωτική της προσωπικότητας γίνεται η κοινωνία μας τόσο πιο πολύ επιθυμεί να ανακαλύψει ένα πρότυπο ανθρωπου που  θα προσφέρει ασφάλεια και ενότητα. Ας φέρω το πρόσφατο παράδειγμα αυτής της τάσης του αγαπητού σε πολλούς λοιμωξιολογου Σωτήρη Τσιοδρα», υποστηρίζει.

Ποιο είναι το ιδανικό σενάριο για τα παιδιά και τα πρότυπα; «Το ζητούμενο δεν είναι να γαλουχησουμε τα παιδιά μας στο ίδιο αφήγημα/ νοοτροπία που γαλουχηθηκαμε και εμείς, ότι δηλαδή αναζητούμε τον άνθρωπο σωσία που θα πιστέψουμε σε αυτόν και θα μας σώσει, τον σύγχρονο μαρμαρωμένο βασιλιά. Ας μάθουμε στα παιδιά μας την πολυσυλλεκτικοτητα των αξιών. Ας μάθουμε στα παιδιά μας να θαυμάζουν και να επιθυμούν αξίες που βρίσκονται σε διαφορετικά πρόσωπα και χώρους. Μακάρι μέσα σε αυτά τα πρόσωπα να είμαστε και εμείς οι γονείς, αυτό είναι το ιδανικό. Εδώ λοιπόν έχει νόημα και αξία η ευχή του Μαραντόνα ο οποίος αποτελεί ένα πρότυπο ποδοσφαιρικής ευφυίας και πάθους για την στρογγυλή θεά. Ας κρατήσουμε καλύτερα όμως τον θαυμασμό μας για αυτόν εντός των γραμμών του γηπέδου», αναφέρει ο Δημήτρης Μπουρσινός μιλώντας στο Provocateur.