Κάθε εποχή έχει και τους παροξυσμούς που της αξίζουν και εμείς έχουμε τον παροξυσμό με το βίντεο του Γρηγόρη Πετράκου και τις θέσεις του σχετικά με την πολιτική διαχείριση πανδημίας, το οποίο με ιογενείς μηχανισμούς αναπαραγωγής έφτασε σε παρά πολλές οθόνες μέσα σε ελάχιστο χρονικό διάστημα. Είναι εύκολο να το κοροϊδέψουμε. Είναι άχαρο, κοπιαστικό, αλλά και αναγκαίο να αποδημήσουν εκείνοι που έχουν τη γνώση έναν προς έναν τους ισχυρισμούς του (ήδη το βίντεο έχει την ένδειξη ότι περιέχει ψευδείς πληροφορίες). Είναι ειλικρινές να το δούμε ως αυτό που πραγματικά είναι: ως ένα σύμπτωμα δηλαδή για τον τρόπο με τον οποίο αντιλαμβάνονται πλέον οι κοινωνίες τη γνώση, την έρευνα, την επιστημονική κατάρτιση. Ας μην ξεχνάμε ότι ο Πετράκος έχει ανεβάσει ήδη από την άνοιξη βιντεάκια με ανάλογο περιεχόμενο.
«Ενίσταμαι στην τάση των ημερών που με θέλει πειθήνιο απέναντι σε οποιαδήποτε επιστημονική ολιγαρχία, γιατί ξέρω ιστορικά ότι η διοίκηση των επιστημονικών κοινοτήτων χρηματοδοτείται από τη βιομηχανία και επηρεάζεται από την πολιτική», λέει ο ήρωάς μας στην αρχή και αν κοιτάξεις πίσω από την άτσαλη διατύπωση, ίσως διακρίνεις να σχηματίζεται αδρά η μορφή του Φουκώ να κάνει facepalm -ωστόσο, για να είμαστε δίκαιοι, κάποιος τον κάλεσε, δεν εμφανίστηκε απρόσκλητος. Κρίνοντας από το υπόλοιπο βίντεο, ο Πετράκος χωρίς να έχει καμία τέτοια πρόθεση έθιξε άθελά του (το επαναλαμβάνω) μια σειρά από σημαντικά ζητήματα για τις κοινωνικές και πολιτικές επιστήμες: τη δυνατότητα (προνομιακής ή μη) πρόσβασης στη γνώση, τα επιστημικά κριτήρια που την καθιστούν αποδεκτή, τους μηχανισμούς που τη νομιμοποιούν, τις πρακτικές που εφαρμόζουν οι διάφοροι θεσμοί κατά την κατασκευή και διαχείρισή της, τη σύνδεσή της με την εξουσία, τη χρήση της ως μηχανισμού επιτήρησης και ελέγχου και, φυσικά, τον ρευστό χαρακτήρα που έχουν όλα τα παραπάνω εντός των ιστορικών και κοινωνικών διαδικασιών. Θα έπρεπε να είχε μιλήσει για όλα αυτά; Δεν θα του έφταναν ούτε 20 ζωές. Στο κάτω-κάτω, άλλα είναι τα κριτήρια για ένα εκλαϊκευμένο δήθεν επιστημονικό βίντεο στο Youtube και αλλά για τη δημοσίευση μιας επιστημονικής μελέτης.
Στο μυαλό του Πετράκου η πρόσκρουση με την πραγματικότητα μικρή σημασία έχει
Ο Πετράκος ωστόσο δεν έχει ούτε αυτό το ελαφρυντικό. Στο βίντεο όλα πάνε λάθος από την πρώτη στιγμή. Επιλέγει, όπως λέει, τον επιστημονικό τρόπο σκέψης λες και διαλέγει ένα μαγιό στα Zara, παίρνει φόρα, πατάει δυνατά στον βατήρα και κάνει μια βουτιά στην πισινά ενός στρεβλού θετικισμού. Σε αυτές τις περιπτώσεις, διαπιστώνεις μάλλον αργά ότι το μόνο που σε περιμένει στο τέλος της διαδρομής, δεν είναι μια εντυπωσιακή κατάδυση στο χώρο της έρευνας, αλλά τα σκονισμένα πλακάκια της άδειας πισίνας. Στο μυαλό του, αλλά και στο μυαλό πολλών όσων τον επαίνεσαν, η πρόσκρουση με την πραγματικότητα μικρή σημασία έχει. Κρυμμένος πίσω από τον υποτιθέμενο απόλυτα αντικειμενικό χαρακτήρα των αριθμητικών δεδομένων κατασκευάζει μια άλλη καθώς πιστεύει ότι η παρουσίαση και μόνο αριθμητικών στοιχείων είναι από μόνης της επαρκής για να προσδώσει στο λόγο του αξιοπιστία και εγκυρότητα. Ναι, πτυχές τις πραγματικότητας γύρω μας μπορούν να αποτυπωθούν ποσοτικά, ωστόσο όταν τα δεδομένα αυτά αποκόπτονται από το πλαίσιο στο οποίο αντιστοιχούν τότε δεν λένε απολύτως τίποτα, στην καλύτερη περίπτωση, ή, στη χειρότερη, μπορούν να χρησιμοποιηθούν εργαλειακά προκειμένου κάποιος για να επιβεβαιώσει συμπεράσματα στα οποία έχει ήδη καταλήξει κάποιος
Πέρα από τους αριθμούς, αποπλαισιώνονται και υπόλοιπες πληροφορίες που παρουσιάζονται. Πηγές διαφορετικού βαθμού εγκυρότητας, πορίσματα που προέρχονται από τελείως διαφορετικούς κλάδους, ανακατεύονται γλυκά με τίτλους ειδήσεων, ρεπορτάζ και τσιτάτα, ώστε από ένα σημείο και μετά καθίσταται σαφές ότι ο Πετράκος δεν αναζητεί να αποδείξει κάτι, αλλά απλώς θέλει να ακούει την ηχώ των απόψεων του για την ορθότητα των οποίων είναι εκ των προτέρων πεπεισμένος τόσο ο ίδιος όσο και το κοινό στο οποίο απευθύνεται. Το στιγμιότυπο όπου ο λεξιλογικός ορισμός του κρούσματος χρησιμοποιείται προκειμένου να αμφισβητηθεί η μέθοδος καταμέτρησης των περιπτώσεων ασθενών covid-19 δεν διεκδικεί μια ξεχωριστή θέση σε κάποια ανθολογία του Ντάριο Φο, αλλά είναι απολύτως ενδεικτική της αποσπασματικότητας, η οποία αποτελεί τον «κανόνα» για τον τρόπο με το οποίο ερχόμαστε σε επαφή με νέες πληροφορίες.
Ο Πετράκος δεν αναζητεί να αποδείξει κάτι, αλλά απλώς θέλει να ακούει την ηχώ των απόψεων του
Αν προσπαθήσεις πολύ και αντέξεις να παρακολουθήσεις το βίντεο μέχρι το τέλος, ίσως να ακούσεις τον απόηχο ζητημάτων τα οποία όντως προέκυψαν από την πολιτική διαχείριση της πανδημίας ανά τον κόσμο: την αναστολή ζωής, δικαιωμάτων και Νόμου, την εδραίωση μιας μόνιμης κατάστασης εξαίρεσης. Είναι ερωτήματα που απασχόλησαν και απασχολούν κορυφαίους ακαδημαϊκούς όλο αυτό το διάστημα. Από την κάπως επιπόλαιη τοποθέτηση του Agamben λίγες μέρες πριν τα στρατιωτικά καμιόνια γεμίσουν με φέρετρα στην Ιταλία έως τον Harari που με ακρίβεια ανατόμου περιέγραψε το μέλλον μετά την πανδημία.
Το βίντεο δεν είναι ένα επιστημονικοφανές παραλήρημα, είναι μια φωτογραφία της εποχής
Το βίντεο του Πετράκου δεν είναι ένα επιστημονικοφανές παραλήρημα, είναι μια εικόνα της εποχής. Και τι βλέπουμε; Ένα ρηχό πολτό από θραύσματα πληροφοριών που εναλλάσσονται ακανόνιστα. Είναι λες και κάποιος έστησε ένα γιγαντιαίο strobe light μέσα στο σαλόνι και το ξέχασε ανοιχτό -και πόσο κέφι να κάνεις σε πάρτι του Πετράκου; Περισσότερο προβληματικό από το ίδιο το βίντεο, είναι η αντίληψή ότι έτσι γίνεται μια έρευνα. Λίγο πριν το upload, ήταν βέβαιος ότι αυτό το βίντεο διαπνέεται από εγκυρότητα και αξιοπιστία και ότι ο ίδιος έχει χρησιμοποιήσει σωστά τα μεθοδολογικά του εργαλεία. Δεν είναι εδώ ο χώρος για να εξηγήσουμε τι είναι η επιστήμη. Μπορούμε όμως να πούμε τι δεν είναι. Δεν είναι λοιπόν ένας «τρόπος σκέψης» ή το διδακτικό ύφος ή το «εύλογο» ξέσπασμα απέναντι στα κυβερνητικά μέτρα. Ο Πετράκος δεν θέτει κανένα ερώτημα και για αυτό δεν δίνει καμία απάντηση. Βυθίζεται σε αυτό τον πολτό προορισμένος να καταναλωθεί κατά προτίμηση πριν την παρέλευση 48 ωρών, όσο περίπου διαρκούν όλοι αυτοί οι παροξυσμοί των social media.
Για σκέψου του. Ήδη αυτό το κείμενο μοιάζει παλιό.
