“Είμαι γελοίος άνθρωπος. Τώρα με λένε τρελό. Αυτός θα ήταν ανώτερος τίτλος, αν δεν έπαυα να είμαι γελοίος για τους ανθρώπους. Μα τώρα πια δεν θυμώνω, γιατί όλοι είναι αρκετά ευγενικοί μαζί μου, και όταν με κοροϊδεύουν, είναι, θάλεγες, ακόμα πιο ευγενικοί. Ευχαρίστως θα γελούσα μαζί τους, όχι τόσο με τον εαυτό μου, όσο για να τους είμαι ευχάριστος, αν δεν ένοιωθα τόση θλίψη κοιτάζοντάς τους. Θλίβομαι που βλέπω πως δεν γνωρίζουν την αλήθεια, αυτή την αλήθεια που εγώ την γνωρίζω. Τι σκληρό που είναι να την γνωρίζεις μόνο εσύ! Μα δεν θα καταλάβουν. Όχι, δεν θα καταλάβουν”.
Με αυτά τα λόγια, στις εξέδρες του Θεάτρου Βράχων μας υποδέχτηκε ο Άρης Σερβετάλης, να περιφέρεται με τη στολή του Τρελού και τις πατερίτσες του. Αλλόκοτος. Καταφρονημένος. Μιλάει λες και είναι ο Χριστός, κάποιος Προφήτης. Σκυφτός σαν να έχει καμπούρα. Μιλάει με τον εαυτό του. Για την αυτοκτονία του. Για την αδυναμία του να κοιμηθεί. Για την αδιαφορία των ανθρώπων. Για το γεγονός ότι τον βαραίνει αφάνταστα να κουβαλά την αλήθεια του. Ζητά λύτρωση. Και το κάνει σε ένα υδάτινο σκηνικό παίζοντας με τα έπιπλα (καρέκλες, κουνιστή πολυθρόνα, γραφείο, ντουλάπα, τραπέζι) «σπίτι» λες και είναι τα έπιπλα της κούκλας του και τα στήνει και τα ξεστήνει. Με μανία.
Είναι μελαγχολικός. Αλλά δεν νιώθει οργή. Μόνο αγάπη. Προσπαθεί να βρει ανθρώπους με συνείδηση. Το έργο «Το όνειρο ενός γελοίου» του Φιόντορ Ντοστογιέφσκι είναι ξεκάθαρα φιλοσοφικό. Και η σκηνοθέτις του Έφη Μπίρμα το προσέγγισε εικαστικά. Όπως πάντα. Το ζευγάρι αγαπά τον Ντοστογιέφσκι και τα έργα του. Και η απόφαση τους να ανεβάσουν μια φανταστική αυτοκτονία το καλοκαίρι του 2022 είναι ίσως απόδειξη ενός υπαρξιακού άγχους. Ή της ανάγκης τους να περάσουν ένα καλοκαίρι ιλαροτραγικό.
Το έργο αυτό δεν το λες σύγχρονο. Και δεν το κάνεις μοντέρνο κουβαλώντας το γνωστό μικρόφωνο που έχουμε λίγο κουραστεί να το βλέπουμε τόσο συχνά στις αθηναϊκές σκηνές. Είναι πολυφορεμένο. Ευχαριστούμε την Άντζελα Μπρούσκου που μας το έμαθε, σχεδόν 15 χρόνια πριν στα υπόγεια.Τα λόγια του Ντοστογιέφσκι κάνουν λόγο για μια ουτοπία, έναν παράδεισο που όμως δεν θα βιώσουμε ως κοινοί θνητοί. Μοιάζουν και λίγο ως κήρυγμα. Αριστούργημα το κείμενο. Τώρα, τι μπορείς να κάνεις με ένα έργο που γράφτηκε το 1877, 145 χρόνια μετά είναι ένα ερώτημα. Που πρέπει να έχεις μια απάντηση για να ανεβάσεις την παράσταση. Τι θέλεις να πεις στον θεατή; Γιατί πλέον κανείς δεν πιστεύει σε ιδανικά. Και όλοι μας περνάμε τα αδιέξοδά μας. Δεν έχουμε τη σωματικότητα του Σερβετάλη και τα υπέροχα κοστούμια της Μπίρμπα, αλλά ναι, ζούμε μια σύγχυση καθημερινά. Η παράσταση τη ζει με καλύτερη αισθητική. Απάντηση δεν σου δίνει βέβαια πώς να σώσεις την αθωότητά σου και να ξαναγεννηθείς.
Στο έργο ο Σερβετάλης είδε τον εαυτό του. Είναι εμφανές. Το ζει με τα κολάν του. Νιώθει θύμα του βλέμματός μας και το λέει. Αισθάνεται ότι τον χλευάζουμε. Αλλά μας αγαπάει. Αλλά νιώθει και ανίκανος να μας αλλάξει. Η παράσταση αν την δεις ως εικαστικό performance είναι εκπληκτική. Αν την δεις ως μονόλογο δεν μπορείς να μην θαυμάσεις την κίνηση και την εκφορά του λόγου του Σερβετάλη. Ερμηνευτικά γέρνει προς μια ηθικοπλαστική προσέγγιση. Κινησιολογικά με κέρδισε, το σώμα του είναι υπέροχο εργαλείο για κάθε σκηνοθέτη. Έχει τόσο έντονο κωμικό ταλέντο ο Άρης Σερβετάλης που τις στιγμές που το χρησιμοποιούσε στην παράσταση δεν μπορούσες να πάρεις τα μάτια σου από πάνω του. Λίγες ήταν.
Όταν τον είχα δει στο Σωσία είχα μαγευτεί από την ερμηνεία του και από τη σκηνοθεσία της κυρίας Μπίρμπα. Εκεί κατάλαβα ότι ψάχνουν το νόημα της κοινωνικά αποδεκτής φυσιολογικότητας. Εδώ επιστρέφει στο πρόσωπό που γνωρίσαμε, χωρίς τα πυκνά μαλλιά και τη γενειάδα. Αλλά τον απασχολεί το ίδιο ερώτημα, αν έχει σημασία να σκέφτεσαι μόνο λογικά; Sold out θα κάνει. Μακάρι να βρει και την απάντηση. Βέβαια, καμία απάντηση δεν ικανοποιεί τους πάντες. Την αλήθεια του την έχει βρει.
Info: Η Έφη Μπίρμπα και ο Άρης Σερβετάλης παρουσιάζουν «Το Όνειρο ενός Γελοίου». Παραστάσεις και εισιτήρια εδώ.
Σκηνοθεσία-εικαστική εγκατάσταση-σχεδιασμός κοστουμιών: Έφη Μπίρμπα/ Απόδοση-δραματουργία: Άρης Σερβετάλης – Έφη Μπίρμπα/ Ερμηνεύουν: Άρης Σερβετάλης, Έφη Μπίρμπα. Κινηματογράφιση-trailer: Make Your Own Films-Γρηγόρης Πανόπουλος Φωτογραφίες παράστασης: Γιώργος Καπλανίδης
