Επιστρέφοντας στο σπίτι το βράδυ, “συναντώ” γυναίκες που έχουν δημιουργήσει τη δική τους βραδινή ρουτίνα, σε πεζοδρόμια κεντρικών αθηναϊκών αρτηριών. Σταματημένη σε φανάρια έχω τη δυνατότητα να παρατηρήσω, προσπαθώντας να μη γίνω αδιάκριτη, τις κινήσεις, τα ρούχα τους, το πόσο άνετα περπατούν με τα ψηλοτάκουνά τους στα καθόλου φιλικά πεζοδρόμια αυτής της πόλης.  Το να έχω συνοδηγό τις φορές που συναντώ τέτοια κορίτσια είναι το χειρότερό μου. «Πώς έφτασε σε αυτό το σημείο;», «Αλήθεια, σταματάει κανείς;», «Με θλίβει αυτή η εικόνα». Αυτές είναι μερικές από τις φράσεις που έχω ακούσει από τον εκάστοτε συνοδηγό, όσο εγώ αναρωτιέμαι αν η κάθε κοπέλα με το στενό φόρεμα και το περπάτημα πασαρέλας απέναντι είναι ασφαλής, βγάζει τα προς το ζην, αν υπάρχει περίπτωση να υπάρχει κάποιος να την «προσέχει» σε κάποιο παρκαρισμένο αυτοκίνητο εδώ γύρω. Τι γίνεται όταν μπαίνει στο αυτοκίνητο κάποιου συνοδηγού που σταμάτησε με αλάρμ και της ζήτησε να περάσει μέσα; Αν πάει κάτι στραβά, έχει κάποιον να ειδοποιήσει; Έχει βρει την κοινότητά της;

Αν ένα τέτοιο κορίτσι διαβάζει αυτό το κείμενο, πρέπει να ξέρει πως υπάρχει ένα community στο οποίο μπορεί να βρει ασφάλεια. Άτομα που μπορούν να καταλάβουν τις δυσκολίες της, γιατί τις βιώνουν και τα ίδια. Ψυχολόγοι και νομικοί που μπορούν να της δώσουν τα «όπλα» της και να της μάθουν να χρησιμοποιεί. Ιδανικά, συναδέλφους, στους οποίους μπορεί να στέλνει μήνυμα αν δεν νιώθει ασφαλείς ή αν κάτι δεν της «κολλάει». Πρόκειται για το Δίκτυο Ενδυνάμωσης Σεξεργαζομένων.

Ποιος είναι ο κεντρικός στόχος της δημιουργίας του Δικτύου Ενδυνάμωσης Σεξεργαζομένων;

Άρης, βασικός συντονιστής δράσεων του ΔΕΣ και σεξεργάτης: Ένας από τους πιο βασικούς στόχους μας είναι η ενδυνάμωση των ατόμων που εργάζονται στο σεξ μέσα από τη δημιουργία ενός δικτύου που θα απαρτίζεται κυρίως από σεξεργαζόμενα άτομα, τα οποία θα αισθάνονται ασφαλή να μοιραστούν τις εμπειρίες τους σε σχέση με την εργασία στο σεξ. Με αυτόν τρόπο, ενθαρρύνουμε τη δημιουργία μιας αυτόνομης κοινότητας σεξεργαζομένων, ούτως ώστε τα σεξεργαζόμενα άτομα να αποκτήσουν σταδιακά την αίσθηση ότι ανήκουν σε ένα οργανωμένο σύνολο ώστε να μπορούν να διεκδικούν δικαιώματα συλλογικά – ανεξάρτητα από το αν εργάζονται στο δρόμο, σε στούντιο παροχής σεξουαλικών υπηρεσιών, μέσω ηλεκτρονικών αγγελιών ή στην παραγωγή πορνογραφικού υλικού. Θεωρούμε πως η αίσθηση του ανήκειν σε μια τέτοια κοινότητα θα προσφέρει επίσης γόνιμο έδαφος ώστε να συγκροτηθούν σχέσεις εμπιστοσύνης, φιλίας και συναδελφικότητας. Μέσα από τέτοιες σχέσεις αλληλεπίδρασης, αισιοδοξούμε να δούμε τη συγκρότηση μιας κοινότητας που θα θέτει κοινούς στόχους για την καταπολέμηση του στίγματος και των διακρίσεων των ατόμων που εργάζονται στο σεξ, μιας κοινότητας, δηλαδή, που θα διεκδικεί δικαιώματα και θα ευαισθητοποιεί την κοινωνία και την Πολιτεία σε θέματα που αφορούν τους κοινωνικούς αποκλεισμούς που υφίστανται τα άτομα αυτά. 

Από ποιους αποτελείται το Δίκτυο; Ποιοι είστε;

Άρης: Αυτή τη στιγμή το δίκτυο μας αποτελείται κυρίως από δύο μεγάλες ομάδες, οι οποίες επικοινωνούν μεταξύ τους: την “ομάδα των σεξεργαζόμενων ατόμων” και την “ομάδα των επιστημόνων”. Η πρώτη ομάδα αποτελείται από άτομα που εργάζονται ή εργάστηκαν κάποια στιγμή στη ζωή τους στο σεξ, και είναι αρκετά ετερογενής τόσο ως προς τις μορφές της σεξεργασίας στις οποίες εμπλέκονται τα μέλη της, όσο και ως προς τα δημογραφικά στοιχεία τους (π.χ. ηλικίες, ταυτότητα φύλου, σεξουαλικό προσανατολισμό, κ.ά.). Τα μέλη στην ομάδα των σεξεργαζόμενων ατόμων επικοινωνούν σχεδόν καθημερινά μεταξύ τους – είτε μέσα από ομαδικές συνομιλίες σε διάφορα social media, είτε δια ζώσης για καφέ ή ποτό ή για χαλαρή συζητησούλα ή ακόμη για να μοιραστούμε κάτι που μας απασχολεί σε σχέση με τη δουλεία. Όλες οι αποφάσεις αναφορικά με το δίκτυο μας και τις δράσεις του παίρνονται από την ομάδα των σεξεργαζομένων. Η δεύτερη  ομάδα απαρτίζεται από επιστήμονες διαφορών ειδικοτήτων όπως νομικούς και ψυχολόγους στους οποίους στρεφόμαστε κάθε φορά που χρειάζεται. Τα μέλη αυτής της ομάδας μας παρέχουν τις υπηρεσίες τους δωρεάν και τους ευχαριστούμε πολύ για αυτό.

Μεγάλο πρόβλημα που αντιμετωπίζουμε και οι άντρες που δουλεύουμε σε αυτό το χώρο είναι τα  ανύπαρκτα εργατικά δικαιώματα (ένσημα, ασφάλιση κ.α.),  και κατ’ επέκταση ότι δεν έχουμε καμιά προστασία απέναντι σε περιστατικά βίας.

Πρόκειται για πρωτοβουλία ανδρών sex workers. Θεωρείτε πως δεν έχουν ορατότητα οι άντρες εργαζόμενοι στο σεξ; Με ποια προβλήματα και προκαταλήψεις έρχονται αντιμέτωποι;

Φωτεινή: Εγώ ως non-binary sex worker, έχω αντιμετωπίσει τα εξής θέματα. Όταν ξεκίνησα να εργάζομαι ως sex worker δεν είχα ιδέα ποια σχετική ομάδα “υποστήριξης” να πλησιάσω. Στην Ελλάδα είχα βρει κάποιες ομάδες στις οποίες μου δόθηκε η εντύπωση πως είναι για γυναίκες ή μόνο γυναίκες έβλεπα στις δράσεις τους. Γενικά τα non-binary άτομα δεν είναι αρκετά ορατά, οπότε αυτό ακολουθεί παντού – όχι μόνο στο sex work. Τελικά πλησίασα το ΔΕΣ μιας και νιώθω κάπως πιο άνετα κοινωνικά ανάμεσα σε άντρες. Online και εκτός Ελλάδας δεν έχω τέτοια προβλήματα, είμαι σε διάφορες ομάδες με non-binary sex workers.

Ως συνοδός είναι σχεδόν απαγορευτικό για μένα να γράφω στα προφίλ και στις αγγελίες μου πως είμαι non-binary. Δεν έχουν ιδέα οι πελάτες τι είναι και τους τρομάζει. Όταν μιλάω με πελάτες -και μόνο αν νιώσω ασφαλής- τους λέω πως είμαι non-binary. Καμιά φορά τους λέω απλά πως είμαι “αγοροκόριτσο”, κι αυτοί νομίζουν πως το λέω υποτιμητικά για τον εαυτό μου και μου λένε “μην λες τέτοια, γυναικάρα είσαι” κάτι το οποίο με στεναχωρεί και με βάζει σε διαδικασίες και συζητήσεις που δεν θέλω.

Κάποια site γνωριμιών/αγγελιών έχουν επιλογές φύλου μόνο για άντρες και γυναίκες, σε αυτά επιλέγω το “γυναίκα”. Για μια ακόμη φορά δηλαδή “κρύβω” το φύλο μου ώστε να μπορέσω να δουλέψω. Γενικά δεν έχω δει να υπάρχει και αρκετή ζήτηση για non-binary συνοδούς. Αυτό που συνήθως θέλουν οι άντρες από εμένα (γυναίκες μόνες δεν με προσεγγίζουν καν) είναι να είμαι πολύ θηλυκή αλλά να χρησιμοποιήσω και το strapon μου. Με λίγα λόγια αν δεν είμαι αρκετά θηλυκή φοβούνται μην χαρακτηριστούν/γίνουν gay. Το ότι αρνούμαι να ντυθώ πιο θηλυκά μου έχει στοιχίσει πάρα πολλά ραντεβού.

Αλέξανδρος, σεξεργάτης/έσκορτ: Ένα από τα μεγαλύτερα ζητηματα για τους άντρες σεξεργάτες είναι το κοινωνικό στίγμα. Θα το περιέγραφα και σαν ένα αδιέξοδο που φτάνει τους ίδιους τους σεξεργαζομένους να μην αποδέχονται πολλές φορές ούτε τον ίδιο τους τον εαυτό σε αυτή τη θέση και αυτό τους βάζει στην διαδικασία να κρύβουν ό, τι σχετίζεται με τη δουλειά τους, είτε θετικό είτε αρνητικό ακόμα και από τον στενό τους κύκλο. Ένα άλλο μεγάλο πρόβλημα που αντιμετωπίζουμε και οι άντρες που δουλεύουμε σε αυτό το χώρο είναι τα  ανύπαρκτα εργατικά δικαιώματα (ένσημα, ασφάλιση κ.α.), και κατ’ επέκταση ότι δεν έχουμε καμιά προστασία απέναντι σε περιστατικά βίας. Όσο για την ορατότητα, για ποια ορατότητα να μιλάμε όταν όλη η κοινωνία ξέρει πως η σεξεργασία ζει και βασιλεύει, και όλοι μας σε κάποιο βαθμό ξέρουμε πού συμβαίνει, πώς, ποιες τιμές κυκλοφορούν, κλπ, αλλά κάνουμε ότι είναι κάτι που δεν βλέπουμε;

Η σεξεργασία πολλές φορές συγχέεται με το sex trafficking. Πόσο προβληματικό μπορεί να γίνει αυτό;

Φωτεινή: Κάνει κάποιους από τους πιθανούς πελάτες να μην ζητούν τις υπηρεσίες μας γιατί δεν θέλουν να συμβάλουν σε κάτι κακό. Νομίζουν πως πάντα βρίσκεται κάποιος από πίσω μας και μας εκμεταλλεύεται. Επίσης το trafficking κάνει καμιά φορά τις υπηρεσίες μας να μοιάζουν σαν δραστηριότητες του υποκόσμου ενώ δεν είναι. Γενικά αυτή η σύγχυση χαλάει την εικόνα μας. Ακόμα και καθηγήτριες σε Ελληνικά πανεπιστήμια (οι οποίες διδάσκουν σε τμήματα Φύλου, Ανθρωπολογίας κ.ά) μπερδεύουν το trafficking με την σεξεργασία και αρνούνται να δεχτούν εργασίες από σπουδάστριες οι οποίες πραγματεύονται τέτοια θέματα ή φέρνουν μεγάλη αντίσταση μέχρι να τους εξηγήσουμε τι ισχύει και τι όχι. Μπαίνει φρένο δηλαδή και στην εκπαίδευση σε ό,τι σχετίζεται με την ορατότητα και μελέτη της σεξεργασίας.

Αθηνά, νομική σύμβουλος του ΔΕΣ: Η σύνδεση της σεξεργασίας με το trafficking δεν είναι καθόλου καινούρια: τη βλέπουμε να επιχειρείται από τις αρχές του 20ου αιώνα με τον λόγο περί «εμπορίου λευκής σαρκός». Η αντίληψη αυτή, η οποία κουμπώνει και με τις αντιλήψεις ενός τμήματος του φεμινισμού ότι η σεξεργασία είναι ταυτόσημη της βίας κατά των γυναικών, στην πραγματικότητα είναι εξαιρετικά βλαπτική τόσο για τα άτομα που εργάζονται στο σεξ, όσο και για τους μεταναστευτικούς πληθυσμούς. Σύμφωνα με το Πρωτόκολλο για την Αποτροπή, την Καταστολή και την Τιμωρία της Παράνομης Διακίνησης Προσώπων με Σκοπό τη Σεξουαλική και Οικονομική Εκμετάλλευση, ιδιαίτερα των Γυναικών και των Παιδιών (ΟΗΕ, Δεκέμβριος 2000), η συναίνεση του θύματος της ‘παράνομης’ διακίνησης δεν λαμβάνεται υπόψη. Αυτό πρακτικά σημαίνει ότι ποινικοποιείται η ίδια η βούληση των υποκειμένων να μεταναστεύσουν προς τη Δύση (γιατί περί αυτού πρόκειται), ενώ η de facto θεώρησή τους ως θύματα σωματεμπορίας εάν βρεθούν να παρέχουν περιστασιακά σεξουαλικές υπηρεσίες τα καθιστά ευάλωτα σε συλλήψεις, φυλακίσεις και απελάσεις. Πρέπει, συνεπώς, σε έναν πρώτο επίπεδο να αναστοχαστούμε πάνω στον ίδιο τον κυρίαρχο λόγο περί trafficking και στη σχέση του με τις πολιτικές κλειστών συνόρων. Εκμετάλλευση και εξαναγκασμός μπορεί να υπάρξει σε όλες τις εργασίες, και ακόμα περισσότερο στη σεξουαλική εργασία όσο παραμένει στο περιθώριο του Νόμου. Σε ένα δεύτερο επίπεδο, επομένως, πρέπει να συνειδητοποιήσουμε ότι η ταύτιση της σεξεργασίας με το trafficking και η αποτύπωσή της σε νομοθετικά μοντέλα που ποινικοποιούν τον πελάτη, όπως το σουηδικό, πέραν του ότι δυσχεραίνουν σε ακραίο βαθμό την καθημερινότητα των σεξεργαζόμενων ατόμων αφού τους στερεί τη δυνατότητα να εργαστούν νόμιμα, στην πράξη καθιστά την ανταλλαγή σεξουαλικών υπηρεσιών αόρατη, με αποτέλεσμα η εξαναγκαστική πορνεία να ανθεί πίσω από κλειστές πόρτες. Τα τελευταία χρόνια διεθνώς παρατηρείται η στροφή προς αυστηρότερες νομοθεσίες, όπως η FOSTA/SESTA στις ΗΠΑ  με πρόσχημα την καταπολέμηση του trafficking, που αναδεικνύουν την έκταση των προβλημάτων που αναφέραμε

Οι πελάτες μπορεί να αφαιρούν κρυφά το προφυλακτικό, το λεγόμενο stealthing, μπορεί να υπερβαίνουν όρια και συμφωνίες ή κάποιες φορές να γίνονται βίαιοι.

Πόσο ασφαλές είναι το να είναι κανείς σεξεργαζόμενος στην Ελλάδα του 2021;

Φωτεινή: Δεν είναι ασφαλές γιατί οι νόμοι είναι χάλια και δεν μπορούμε να δουλέψουμε σαν άνθρωποι. Ίσως μόνο αν κάνεις μόνο video για γνωστές πλατφόρμες να μην κινδυνεύει καθημερινά η ζωή σου και πάλι αυτό δεν είναι σίγουρο. Και μόνο το άγχος μην μας “μαζέψουν” ή μην μας την έχουν στημένη με προσημαδεμένα χρήματα μας επιβαρύνει ψυχολογικά. Θέλουμε να δουλέψουμε νόμιμα και με ασφάλεια αλλά δεν μας αφήνουν.

Να μιλήσουμε λίγο για τα εν δυνάμει επικίνδυνα ή τουλάχιστον όχι εγγυημένα ασφαλή ραντεβού των sex workers;

Φωτεινή: Όλες οι συναντήσεις είναι εν δυνάμει επικίνδυνες για μένα που δουλεύω μόνη μου και παράνομα. Κινδυνεύω σωματικά, ψυχολογικά και οικονομικά. Σωματικά, οι πελάτες μπορεί να αφαιρούν κρυφά το προφυλακτικό, το λεγόμενο stealthing, μπορεί να υπερβαίνουν όρια και συμφωνίες ή κάποιες φορές να γίνονται βίαιοι. Σε ψυχολογικό επίπεδο, κάποιοι από τους πελάτες μας ή κάποιοι από αυτούς που μας προσεγγίζουν σαν πελάτες μπορεί να μας μιλάνε υποτιμητικά,να μας απειλούν ή ακόμη να κρύβουν κάμερες και να μαγνητοσκοπούν. Και όσον αφορά στο οικονομικό, κάποιοι πελάτες δεν εμφανίζονται στα ραντεβού ή ακυρώνουν τελευταία στιγμή, άλλοι φεύγουν χωρίς να πληρώσουν ή ακυρώνουν τις πληρωμές τους εκ των υστέρων, που να είναι πολύ δυσάρεστο φυσικά.

Αλέξανδρος: Εμένα μου έχει τύχει επίσης να πάω σε ραντεβού που είχα κλείσει και υποτίθεται ότι θα συναντούσα ένα άτομο, και τελικά με περίμεναν τρεις. Πάγωσα λίγο στην αρχή, μετά βρήκα το θάρρος να εξηγήσω ότι αυτό δεν είχε προσυμφωνηθεί και δεν ήμουν καθόλου προετοιμασμένος για κάτι τέτοιο, κι έφυγα. Ευτυχώς, το κατάλαβαν και αυτοί ότι είχαν κάνει μαλακία και δεν αντέδρασαν. Άλλο ενοχλητικό που συμβαίνει στα αγόρια είναι πηγαίνουν σε σπίτια πελατών που οι πελάτες είναι πολύ high από τη χρήση ουσιών ή να είναι μεθυσμένοι. Κι αυτοί θέλουν πολλή προσοχή, κι εγώ προσωπικά προσπαθώ να εκτιμήσω αν με παίρνει να μείνω να βγάλω το ραντεβού ή όχι, και μέχρι στιγμής δε μου έχει τύχει κάτι πολύ δυσάρεστο. 

Υγεία και σεξεργασία. Πόσο καλυμμένοι είναι οι sex workers από άποψη υγείας;

Αλέξανδρος: Δυστυχώς, δεν είμαστε καθόλου καλυμμένοι. Από τη στιγμή που το νομικό πλαίσιο δε μας επιτρέπει να εργαζόμαστε νόμιμα, πρέπει να καλύπτουμε ιδιωτικά όλες τις ανάγκες μας αφού δεν έχουμε δωρεάν πρόσβαση σε υπηρεσίες υγείας και φαρμακευτικής περιθαλψης.

Τζώρτζια, τρανς σεξεργάτρια μέσω αγγελιών: Εγώ θεωρώ επίσης ότι στα σεξεργαζόμενα άτομα θα πρέπει να χορηγείται δωρεάν η PrEP (προφυλακτική, προληπτική αγωγή για τον HIV, καθώς και ο εμβολιασμός για τον ιό των κονδυλωμάτων που γίνεται σε 3 δόσεις και κοστίζει 150 ευρώ η δόση. 

Τρανς άτομα και εργασία στο σεξ. Τι έχει αλλάξει σε σχέση με τα 90s και τα 00s;

Τζώρτζια: Δε θέλω να μακρυγορήσω. Σε σχέση με το νομικό πλαίσιο και την εργασία στο δρόμο, σε πιάτσες, δεν έχει αλλάξει τίποτα. Παραμένουμε να ζούμε με το φόβο ότι θα μας μπαγλαρώσουν για προσβολή δημοσίας αιδούς. Γελοιότητες. Η μεγάλη, ευρύτερη αλλαγή στη σεξεργασία σε σχέση με τα τρανς άτομα είναι το ιντερνετ και η επανάσταση που έφερε το διαδίκτυο. Πολλές και πολλοί από όσες και όσοι ξέρουν πώς να διαχειρίζονται τους υπολογιστές και το ίντερνετ σταμάτησαν να βγαίνουν έξω, να «κάνουν πεζοδρόμιο» που λέμε, και διαφημίζουν πλέον τις υπηρεσίες τους διαδικτυακά. Αυτό σημαίνει ότι κάποιοι από τους κινδύνους που αντιμετωπίζαμε παλιότερα έχουν μειωθεί, δεν έχουν εξαφανιστεί αλλά τα πράγματα είναι κάπως καλύτερα. Επίσης, ο κόσμος βλέπουμε ότι αλλάζει σιγά σιγά – με ρυθμούς χελώνας. Μάλλον λόγω του ιντερνετ είναι πιο εξοικειώμενος και με την έννοια της σεξεργασίας και με τα τρανς άτομα. Υπάρχει κάπως μεγαλύτερη ορατότητα, κι αυτό βοηθά κάπως, αλλά θέλουμε δουλειά ακόμα. Δηλαδή ακόμα και σήμερα, πολλά τρανς άτομα βιώνουν αποκλεισμό από θέσεις εργασίας μόνο και μόνο επειδή είναι τρανς και αυτό τα εξωθεί στο να κάνουν σεξεργασία επειδή δεν έχουν άλλες δυνατότητες βιοπορισμού. Αυτό πρέπει να αλλάξει. Είναι πολύ σκληρό και άδικο. 

Για ποιους λόγους να απευθυνθεί ένα άτομο που εργάζεται στο σεξ σε εσάς;

Αλέξανδρος: Ένας βασικός λόγος είναι η επαφή και η επικοινωνία με άτομα με τα οποία θα νιώθουν την ασφάλεια και την οικειότητα να μοιραστούν τις εμπειρίες τους είτε αυτές είναι αρνητικές είτε θετικές. Είναι στόχος μας να δημιουργηθεί μακροπρόθεσμα η αίσθηση του ανήκειν σε μια κοινότητα που θα απαρτίζεται από σεξεργαζόμενα άτομα ούτως ώστε να μπορούν να συζητηθούν και να επιλυθούν ζητήματα που προκύπτουν στην καθημερινότητα ενός σεξεργαζόμενου ατόμου αλλά και να καταπολεμηθεί και να ξεπεραστεί το στίγμα που βιώνουμε. 

Άρης: Εγώ θα ήθελα να συμπληρώσω ότι ένα από αυτά που φαίνεται να κερδίζει τα άτομα που μας προσεγγίζουν είναι ότι η πρωτοβουλία είναι 100% από σεξεργαζόμενα άτομα για σεξεργαζόμενα άτομα, κι έτσι νιώθουν ότι μπορούν να μιλάνε για τα θέματα τους ακομπλεξάριστα, χωρίς ταμπού και καθωσπρεπισμούς –ένας φόβος, μια ανησυχία που μπορεί να τους αποτρέπει από το να επιχειρήσουν να μιλήσουν σε άλλες δομές ή υπηρεσίες στήριξης ευάλωτων πληθυσμών. Το ότι ξέρουν ότι μοιράζονται κοινά ή παρόμοια βιώματα με τα που έχουν τα μέλη της ομάδας μας λειτουργεί πολύ ενθαρρυντικά. Επίσης, με το που έρθει κάποιο άτομο σε εμάς γίνεται μια πρώτη αξιολόγηση των αναγκών του, και πολύ γρήγορα του εξηγούμε ότι έχουμε πολύ open-minded ειδικούς, π.χ. ψυχολόγους, νομικούς ή λογιστές, που μπορούμε να τους παραπέμψουμε. Τέλος, πέρα από τα social meetups που οργανώνουμε για χαλαρό ποτό ή καφέ και κουβεντούλα με άλλα σεξεργαζόμενα άτομα, παρέχουμε εξειδικευμένες υπηρεσίες συμβουλευτικής για την εργασία στο σεξ, που καλύπτει μια ευρεία γκάμα θεμάτων, όπως για παράδειγμα η διαχείριση πελατών, η διαχείριση χρημάτων ή οικονομικών ζητημάτων, νομική συμβουλευτική ή καθοδήγηση, ασφαλείς πρακτικές και ζητήματα σεξουαλικής υγείας, καθώς και ενημέρωση για τη χρήση ουσιών ή αλκοόλ στη σεξεργασία.