Δεν έχουν περάσει παρά μερικές ημέρες από όταν ήρθε στο φως ένα περιστατικό εκφοβισμού σε σχολείο στο Γαλατά. Ένας 13χρονος μαθητής δεχόταν για επί τρεις τουλάχιστον μήνες bullying από μία ομάδα εξωσχολικών και μίλησε όταν τον ανάγκασαν να πηδήξει από ένα κοντέινερ ύψους 3 μέτρων, ενώ το προηγούμενο διάστημα του ζητούσαν χρήματα απειλώνοντας τον ότι θα κάνουν κακό στη οικογένείά του. Με αφορμή αυτο το περιστατικό μιλήσαμε με τον Jim Varounis, ιδρυτή του “Be you” ενός φορέα κατά του σχολικού εκφοβισμού. Όσο μαλιστα γράφονταν αυτές οι γραμμές, ένα ακόμα περιστατικό βίας γίνόταν γνωστό, καθιστώντας την κουβέντα μας διπλά επίκαιρη: στο 1ο ΕΠΑΛ Αθηνών ένας 16χρονος μαθητής τραυματίστηκε με αιχμηρό αντικείμενο στην πλάτη, όταν δέχθηκε επίθεση από μία ομάδα συνομηλίκων του.

Πριν λίγες μέρες ήρθε στο φως της δημοσιότητας ένα ακόμα περιστατικό εκφοβισμού, αυτή τη φορά ενός 13χρονου μαθητή από μία ομάδα εξωσχολικών. Το γεγονός ότι δεν αφορά ένα τυπικό περιστατικό σχολικού εκφοβισμού, αφού οι θύτες ήταν 26 ετών, θα πρέπει να μας κάνει να ανησυχούμε διπλά για τις όψεις και τι μορφές που μπορεί να πάρει ο εκφοβισμός σε μια κοινωνία;

Είμαι και εγώ 26 χρονών και δεν μπορώ να διανοηθώ ότι ένας συνομίληκος μου αντί να κοιτάξει πως να φτιάξει τη ζωή του, λέει σε ένα 13χρονο παιδί να πηδήξει από ένα κοντέινερ για πλάκα, γιατί αλλιώς θα του σκοτώσουν τη μητέρα του. Το παιδί αυτό σήμερα έχε ένα σπασμένο πόδι και ένα ψυχικό τραύμα που πονάει περισσότερο από ένα σπάσιμο. Λίγα χρόνια μόνο μετά την υπόθεση του Βαγγέλη Γιακουμάκη, και η κοινωνία μας παραμένει στάσιμη. Θα πρέπει να ανησυχούμε πολύ για όλη αυτή τη κατάσταση η οποία πλέον κυριολεκτικά οδηγεί σε τραγικές συνέπειες και συμβάντα.

Το παιδί με το που αντιληφθεί ότι κάποιος το φέρνει σε δύσκολη κατάσταση εντός ή εκτός σχολείου θα πρέπει να το αναφέρει στο γονέα

Σε αυτή την ιδιαίτερη περίπτωση εκφοβισμού, όπου οι θύτες δεν αποτελούν μέλη μιας σχολικής κοινότητας, πώς τα θύματα-μαθητές μπορούν να βρουν θεσμική προστασία; Άλλωστε μιλάμε για περιστατικά που συνέβησαν εκτός του σχολικού χώρου.

Αρχικά θέλω να αναφέρω πως είτε πρόκειται για περιστατικό bullying εκτός σχολείου, είτε εντός, το άτομο δεν θα πρέπει να σιωπά. Το μοναδικό λάθος που χρεώνω στα θύματα του bullying είναι η σιωπή τους. Η σιωπή είναι ο λόγος που υπάρχει αυτό το έγκλημα μίσους που λέγεται bullying και που οδηγεί πολλές φορές εκεί που οδηγεί. Το παιδί με το που αντιληφθεί ότι κάποιος το φέρνει σε δύσκολη κατάσταση εντός ή εκτός σχολείου θα πρέπει να το αναφέρει στο γονέα. Με καταγγελία του γονέα, ο εκφοβισμός διώκεται ποινικά είτε γίνεται εντός είτε εκτός σχολείου. Ένας  μαθητής μπορεί να απευθυνθεί και στους δασκάλους και τους καθηγητές του γι’ αυτά τα περιστατικά ανεξαρτήτως του τόπου τέλεσής τους. Υπάρχει θεσμική προστασία. Το νέο άρθρο 312 του Ποινικού Κώδικα έχει ως εξής:  «Οι πράξεις που συνθέτουν το φαινόμενο του “bullying” μπορεί να αποτελούν είτε πλημμελήματα, οπότε τιμωρούνται με ποινή φυλάκισης μέχρι 5 χρόνια, είτε κακουργήματα, οπότε τιμωρούνται με ποινή κάθειρξης μέχρι 20 χρόνια και διώκονται είτε κατ’ έγκληση, είτε αυτεπάγγελτα».

Φοβάσαι ότι τέτοια περιστατικά εκφοβισμού ενηλίκων σε ανήλικους είναι μια νέα «μόδα» που θα μας απασχολήσει στο μέλλον;

Με φοβίζει πολύ ο μιμητισμός άρα και ότι ναι, μπορεί να γίνει μόδα αυτό. Το περιστατικό με τον 13χρονο, ας γίνει «υπόδειγμα» στους γονείς με την έννοια του τι θα πρέπει να προλάβουν και τι να αποφύγουν. Οι γονείς το πρώτο πράγμα που θα πρέπει να ρωτούν τα ανήλικα παιδιά τους όταν επιστρέψουν σπίτι είναι εάν τους στενοχώρησε κάτι, εάν παίξανε καλά με τους φίλους τους και όχι εάν πήραν άριστα 10 σε κάποιο τεστ. Όσο αφορά τα ενήλικα παιδιά, απλά θα ήθελα να αναλογιστούν πως θα ένιωθαν εάν κάποιος άλλος τραμπούκιζε τα μικρότερα ανήλικα αδερφάκια τους και τα έκανε να κλαίνε.

Κάθε περίπτωση εκφοβισμού είναι διαφορετική, ωστόσο υπάρχουν κοινά χαρακτηριστικά στην συμπεριφορά των θυμάτων ώστε να κάποιος τρίτος να αντιληφθεί ότι κάτι δεν πάει καλά και να μεριμνήσει ανάλογα;

Eίναι γεγονός πως ο εκφοβισμός έχει ποικίλες μορφές. Κάποια σημάδια που υποδεικνύουν ότι ένα άτομο είναι θύμα σχολικού εκφοβισμού, είναι η άρνηση να πάει στο σχολείο το πρωί, η μείωση των μαθητικών επιδόσεων, αλλάζει τη συνήθη διαδρομή για το σχολείο ή φοβάται να πάει με τα πόδια στο σχολείο, αλλαγές στις διατροφικές συνήθειες, επιτίθεται στα αδέλφια του. Αυτά είναι κάποια από τα κοινά χαρακτηριστικά στην συμπεριφορά των θυμάτων του school bullying.

Οι γονείς το πρώτο πράγμα που θα πρέπει να ρωτούν τα ανήλικα παιδιά τους όταν επιστρέψουν σπίτι είναι εάν τους στενοχώρησε κάτι και όχι εάν πήραν άριστα 10 σε κάποιο τεστ. 

Το «Be You»  με ποιο τρόπο μπορεί να βοηθήσει σε όσα συζητάμε έως τώρα;

To «Be You» αποτελεί μια πηγή ενημέρωσης και ευαισθητοποίησης σε πρώτη φάση, γύρω από το φαινόμενο bullying. Το «Be You» κάνει ενεργά αισθητή την παρουσία του στα social media όπου χρησιμοποιούν οι νέοι, προβάλλοντας ζητούμενα που αφορούν τόσο τα θύματα, όσο και τους θύτες. Από εκεί και πέρα, ο οποιοσδήποτε μπορεί να επικοινωνήσει με τις σελίδες του «Be You» και τα τηλέφωνα επικοινωνίας που υποδεικνύονται εκεί, για να ζητήσει βοήθεια και εμείς θα συντονιστούμε με τους ειδικούς της ΑΜΚΕ ΙΑΣΙΣ που οι βασικοί τους στόχοι είναι η προσφορά θεραπευτικών και συμβουλευτικών υπηρεσιών ψυχοκοινωνικής φύσεως.

To «Be You» πιστεύει ότι και οι θύτες χρήζουν βοήθειας μπορείς να μας το εξηγήσεις αυτό;

Το «Be You» δεν είναι εδώ για να ‘εξοντώσει’ τους θύτες. Καμία σχέση. Είμαστε εδώ για να ενημερώσουμε και ευαισθητοποιήσουμε και ενημερώσουμε και τις δύο πλευρές. ‘Η μάλλον τρεις. Ποια είναι η τρίτη; Τα παιδιά θεατές που είναι μάρτυρες τέτοιων περιστατικών ως απλοί παρατηρητές. Τώρα οι θύτες στην πλειοψηφία έχουν κάτι κοινό. Δεν περνάνε καλά στο σπίτι. Η οικογένεια που αποτελεί μια μικρογραφία της κοινωνίας, οφείλει να διατηρεί ένα ήρεμο κλίμα και όταν αυτό δεν υπάρχει, τότε ο νέος ξεσπά στο σχολείο ή και εκτός αυτού, εκφοβίζοντας άλλους γιατί το νιώθει ως επιβολή εξουσίας που τον κάνει να ανυψώνεται ψυχικά. Όλα ξεκινούν από τον θύτη, αυτό είναι η ρίζα του φαινομένου και θα πρέπει να ξεκινήσουμε από αυτό!

Μέσα από ποιες πολιτικές μπορούν να υπάρξουν σχολικές μονάδες χωρίς εκφοβισμό;

Το όραμα του «Be You» για σχολικές μονάδες χωρίς εκφοβισμό είναι να ενισχύσει την προσπάθεια για την καθιέρωση των Επισκεπτών Υγείας στις σχολικές μιονάδες της χώρας, για την αποτροπή φαινομένων bullying, καθώς είναι σε θέση να εντοπίσουν πρώιμα εκείνα τα ζητήματα υγείας που ενδέχεται να εξελιχθούν σε προβλήματα ή κινδύνους. Έτσι θα εφαρμόζονται προγράμματα Αγωγής υγείας, για την πρόληψη και την αντιμετώπιση της σχολικής παραβατικότητας και του εκφοβισμού που είναι αναγκαία και πρέπει να απευθύνεται στις ομάδες γονιών και εκπαιδευτικών και όχι μόνο στους μαθητές.