Γυρίζουμε πίσω στο χρόνο και προσγειωνόμαστε στο 1827. Βρισκόμαστε στο μανιάτικο Οίτυλο, στην αγγλοκρατούμενη Κέρκυρα, γινόμαστε μάρτυρες ανελέητων κυνηγητών, σκλαβοπάζαρων και καταστροφών σε διάφορα σκηνικά που εναλλάσσονται. Είναι η εποχή της ναυμαχίας του Ναβαρίνου, η οποία έγειρε την πλάστιγγα προς την πλευρά της ανεξαρτησίας του νεοελληνικού κράτους από τον οθωμανική αυτοκρατορία και ο Ιούλιος Βερν, ο πατέρας της «γεωγραφικής μυθοπλασίας», είναι αυτός που μας εξιστορεί με τον μοναδικό του τρόπο τα όσα διαδραματίστηκαν.
Το περίφημο βιβλίο του, «Το Αιγαίο στις Φλόγες», έγινε μεταφορά σε κόμικς για πρώτη φορά παγκοσμίως, με τον Γιώργο Βλάχο να προσαρμόζει το σενάριο και τον Θανάση Καραμπάλιο να σκιτσάρει με τον δικό του μοναδικό τρόπο. Με αφορμή την κυκλοφορία του πρώτου μέρους (περιμένουμε σύντομα και το δεύτερο) μιλήσαμε μαζί τους για τον μεγάλο συγγραφέα, τη μεταφορά του βιβλίου σε κόμικς, τους χαρακτήρες που θα γνωρίσουμε μέσα από αυτό αλλά και αποτύπωμα που άφησε πάνω τους η ενασχόλησή τους με το έργο του.
O Ιούλιος Βερν είχε μια τεράστια συγγραφική παρουσία. Γιατί επιλέξατε να κάνετε τη συγκεκριμένη μεταφορά (εκτός φυσικά από την επέτειο των 200 χρόνων από την ελληνική επανάσταση);
Γ. Β.: Καταρχάς δεν επιλέχτηκε σαν επετειακό για τα 200 χρόνια από την Ελληνική Επανάσταση. Θα επιλέγαμε, τότε, π.χ. το διήγημα του Μιχάλη Μητσάκη Το Φίλημα με τον Παπαφλέσσα στο Μανιάκι. Επομένως, επιλέχθηκε: α) επειδή είναι μυθιστόρημα φιλέλληνα συγγραφέα και πολύ αγαπημένου. Μεγάλωσαν με τα μυθιστορήματά του τουλάχιστον πέντε γενιές παιδιών, β) η πλοκή του εκτυλίσσεται στο Αιγαίο στους πρώτους μήνες της Ανεξαρτησίας, όταν ακόμα Οθωμανοί Τούρκοι και πειρατές λεηλατούσαν τα ελληνικά παράλια, γ) σαν μυθιστόρημα είναι από τα λιγότερο γνωστά του Βερν (στα ελληνικά έχει τρεις, το πολύ τέσσερις διαφορετικές μεταφράσεις από τη δεκαετία του ’880 που πρωτοκυκλοφόρησε, ενώ σαν κόμικς δεν έχει κυκλοφορήσει παγκοσμίως, επομένως σχεδιάζεται για να κάνει και διεθνή καριέρα και δ) η εναλλαγή των επεισοδίων προσφέρει ιδανική πλοκή με τις απαραίτητες ανατροπές για ένα συναρπαστικό σενάριο περιπετειώδους αναγνώσματος. Ας μην παραλείψουμε να επισημάνουμε, ότι οι γεωγραφικές και ιστορικές πληροφορίες που εντάσσει ο Βερν στη μυθοπλασία του είναι κατά το πλείστον ακριβείς κα αντικειμενικές. Η κυκλοφορημένη φήμη ότι ο εκδότης μας παραπλάνησε, ότι πρόκειται να διασκευάσουμε σε κόμικς γνωστό μυθιστόρημα του Νίκου Φώσκολου κι έτσι πειστήκαμε να το κάνουμε, απορρίπτεται από τους δημιουργούς ως ανυπόστατη.
Θ. Κ.: Αρχικά δεν ήμουν εγώ αυτός που το επέλεξε το να κάνω τη συγκεκριμένη μεταφορά εννοώ, ήταν μια ιδέα του Λεωκράτη Ανεμοδουρά και του Γιώργου Βλάχου. Αυτοί οι δύο πήραν την απόφαση και εγώ προέκυψα κάπου στην πορεία. Δηλαδή όταν επικοινώνησε μαζί μου ο Λεωκράτης μου φάνηκε αρκετά ενδιαφέρουσα η ιδέα.
Πόσο δύσκολη ήταν μεταφορά του ιστορικού μυθιστορήματος σε κόμικς; Αναφέρομαι τόσο στο σενάριο όσο και στο σχέδιο.
Γ. Β. Πάντα υπάρχει η εξ αντικειμένου δημιουργική δυσκολία μεταφοράς ενός μυθιστορήματος, που έχει γράψει άλλος, στις σελίδες ενός κόμικς (adaptation), αν στο σενάριο και στην εικονογράφηση οι δημιουργοί του θέλουν να μείνουν πιστοί στο αυθεντικό κείμενο του συγγραφέα. Η βασική δυσκολία έχει να κάνει με την οικονομία διαχείρισης των σελίδων. Πρέπει να χωρέσει το μυθιστόρημα ή να αναπτυχθεί το διήγημα χωρίς να προδοθεί η υπόθεση του πρωτότυπου. Μια δεύτερη δημιουργική δυσκολία είναι η τεκμηρίωση στοιχείων τα οποία ορίζουν τον χωρόχρονο του αναγνώσματος, ώστε ο αναγνώστης να μεταφέρεται δίκην εικονικής πραγματικότητας στους τόπους δράσης των σκηνών. Φαντάζομαι ότι ο εικονογράφος (όταν δεν είναι ο ίδιος και ο σεναριογράφος), θα έχει ακόμα μερικά τεχνικά προβλήματα να επιλύσει, τα οποία του επιβάλλει το όποιο βίτσιο του σεναριογράφου να χωρέσει π.χ. μέσα σε ένα panel (καρέ), στοιχεία που δύσκολα, ίσως, θα χωρούσαν ακόμα και στα πολλά καρέ μιας ολόκληρης σελίδας.
Θ. Κ.: Το να κάνω μόνο το σχέδιο ήταν για μένα μια πρόκληση. Να δω αν μπορώ να ακολουθήσω οδηγίες και αν μου ταιριάζει αυτός ο ρόλος. Προσωπικά θεωρώ ότι ο ρόλος του σχεδιαστή σε ένα κόμικς δεν έχει να κάνει με το πόσο καλό είναι το σχέδιο ή η γραμμή του, αλλά με το πόσο καλά μπορεί να πει μια ιστορία. Μέχρι τώρα σε όσα κόμικς είχα κάνει είχα εγώ τον απόλυτο έλεγχο όποτε μια πρόκληση, καλώς εννοούμενη πάντα, ήταν καλοδεχούμενη.
Γιώργος Βλάχος
Υπάρχουν 6 κεντρικοί χαρακτήρες. Ποιον θεωρείται πιο σύνθετο και γιατί;
Γ. Β.: Στο δεύτερο μέρος εμφανίζονται και άλλοι χαρακτήρες που ίσως θα μπορούσαν να διεκδικήσουν κι αυτοί τον τίτλο του πιο σύνθετου χαρακτήρα στο σύνολο του εικονογραφημένου αφηγήματος, όσο σύνθετος θα μπορούσε να χαρακτηρισθεί ένας χαρακτήρας σε one-shot περιπετειώδες κόμικς. Αν ωστόσο, για χάρη του λόγου θα πρέπει να ορίσουμε κάποιον ως περισσότερο σύνθετο χαρακτήρα, τότε θα λέγαμε ότι αυτός είναι ο Νικόλας Στάρκος, λόγω του συγκρουσιακά αρνητικού ρόλου του στην μέχρι στιγμής πλοκή του Αιγαίου στις Φλόγες.
Θ. Κ.: Εύκολο να το απαντήσεις. Ο Στάρκος φαίνεται να είναι ο ποιο σύνθετος, η αλήθεια είναι ότι συνειδητά δεν έχω διαβάσει το συγκεκριμένο βιβλίο του Βερν. Προτίμησα να δω την ιστορία μέσα από το όραμα του Γιώργου και να μην έχω άλλη επιρροή, όποτε μέχρι τώρα ο πιο καλογραμμένος είναι ο Στάρκος κατά τη γνώμη μου. Αν και εμένα αδυναμία μου είναι ο Σκόπελος. Δεν ξέρω γιατί μου άρεσε και πως μου βγήκε σχεδιαστικά αλλά τον συμπαθώ λίγο περισσότερο από όλους.
Είναι τα κόμικς ένας πιο προσιτός τρόπος για στους νεότερους σε ηλικία να ασχοληθούν με τα ιστορικά γεγονότα;
Γ. Ν.: Επικίνδυνη αντίληψη προσέγγισης, αν η ερώτηση υπονοεί την πρόσληψη ιστορικής γνώσης από την ανάγνωση ενός οποιοδήποτε κόμικς! Το Αιγαίο στις Φλόγες, λόγου χάρη, είναι προϊόν μυθοπλασίας με ψήγματα ιστορικών πληροφοριών. Από έναν άμοιρο ιστορικών γνώσεων θα μπορούσε να προσληφθούν τα μυθιστορηματικά στοιχεία του ως γεγονότα και αντίστροφα. Είναι, δε, γεγονός, ότι τα εικονογραφημένα αφηγήματα έχουν τη μεγαλύτερη δυνατή ικανότητα πρόσληψης από τα παιδιά μικρής ηλικίας. Τυπικά, θα μπορούσε κανένας να πει ότι συνδυάζουν μετάδοση γνώσης και ψυχαγωγία. Ωστόσο, πρακτικά ένα συγκεκριμένο κόμικς-αφήγημα κρίνεται από εκπαιδευτική άποψη από το πόσο διεισδύει στον πυρήνα του ιστορικού γεγονότος και πόσο αντικειμενικά το αποδίδει.
Θ.Κ.: Αν υπάρχει σοβαρή έρευνα κατά τη γνώμη μου ναι. Δε λέω ότι ένας άνθρωπος θα μάθει ιστορία από τα κόμικς. Αλλά μπορεί να αποτελέσει μια πρώτης τάξεως ευκαιρία να ασχοληθεί κάποιος με την ιστορία.
Θανάσης Καραμπάλιος
Αναπόφευκτα, η ενασχόλησή σας με το έργο του Βερν είναι έντονη. Θα ήθελα, λοιπόν, να σας ρωτήσω: Είναι ο Ιούλιος Βερν κάτι περισσότερο από συγγραφέας «για παιδιά»;
Γ. Β.: Ο Ιούλιος Βερν δεν έγραφε αποκλειστικά για παιδιά. Ίσα-ίσα που αρκετά από τα έργα του είναι εμπλουτισμένα με λεπτομερείς πληροφορίες τεχνολογίας ή γεωγραφικές γνώσεις των οποίων η παράθεση κουράζει τον αναγνώστη. Από εκεί και πέρα, η ποικιλία των θεμάτων που πραγματεύεται στα περισσότερα από τα 50 μυθιστορήματά του συν το ότι του απέδωσαν και τον χαρακτηρισμό του «Πατέρα της Επιστημονικής Φαντασίας» του έδωσαν τους πόντους. Και όλα αυτά συνετέλεσαν στο να ξεπεράσει στο επίπεδο των παιδιών αναγνωστών τους συμπατριώτες του Αλέξανδρο Δουμά πατέρα και Βίκτορ Ουγκώ.
Θ. Κ.: Δε θεωρώ κάτι τέτοιο για κανένα λόγο. Δε θα έλεγα ότι οι χαρακτήρες η τα θέματα που καταπιάνεται έχουν το ψυχολογικό βάθος του Ντοστογιέφσκι ή την ηθογραφία του Ουγκώ, αλλά ο Βερν δεν παύει να είναι ο πατέρας της επιστημονικής φαντασίας. Και αν τον δούμε στο πλαίσιο της εποχής που έγραφε, μόνο για παιδική λογοτεχνία δεν μπορεί να χαρακτηρισθεί η δουλειά του.
Τι είναι αυτό που θα θέλατε να «αφήσει» στους αναγνώστες το Αιγαίο στους Φλόγες;
Γ.Β.: Την ευχάριστα ξεχωριστή γεύση ενός εύπεπτου ψυχαγωγικού κόμικς και να τους κάνει να περιμένουν με λαχτάρα και το δεύτερο μέρος τον Μάρτιο.
Θ.Κ.: Δεν ξέρω να σου πω με σιγουριά. Σ’ αυτούς που έχουν διαβάσει το βιβλίο, ελπίζω να τους αρέσει η προσέγγισή μας. Στους άλλους, θα ήθελα απλά να περάσουν καλά με αυτό το κόμικς όπως πέρασα και εγώ φτιάχνοντάς το.
Τι έχει ήδη «αφήσει» το Αιγαίο στις Φλόγες σε εσάς; Ποιο είναι το αποτύπωμά του στους δημιουργούς;
Γ. Β.: Προσωπικά η αίσθηση ότι πέρασα καλά γράφοντας το σενάριο. Ελπίζω το ίδιο και για τη συνέχεια.
Θ. Κ.: Από παιδί μου άρεσε ο Βερν. Το ότι κατάφερα να κάνω μια διασκευή ενός βιβλίου του είναι μεγάλη χαρά. Όπως επίσης μεγάλη χαρά είναι και η συνεργασία με τον Γιώργο και τις Εκδόσεις Μικρός Ήρως.
