Μήπως η πραγματική πανδημία του 21oυ αιώνα έχει διαφορετικό όνομα από αυτό που πιστεύουμε; To 40% του ανθρώπινου πληθυσμού θα βιώσει κάποια στιγμή μια κρίση πανικού. Ένα τρίτο των ενηλίκων είχε ή θα έχει μια κρίση πανικού αυτή τη χρονιά. Τώρα που διαβάζεις αυτές τις γραμμές υπάρχουν 264 εκατομμύρια άνθρωποι που πάσχουν από διαταραχές άγχους. Είναι ιδιαίτερα διαδεδομένη στο δυτικό πολιτισμό και η ηλικιακή ομάδα που υποφέρει περισσότερο δεν είναι αυτή που νομίζεις. Τα ποσοστά στις ηλικίες 18-29 γνωρίσαν αυξητική τάση τα τελευταία χρόνια. Οι γυναίκες θα βιώσουν συχνότερα μια διαταραχή άγχους. Και η πιο αναγνωρίσιμη είναι η κρίση πανικού.

Εκεί που δεν το περιμένεις. Ξαφνικά, θα αρχίσεις να ιδρώνεις και θα έχεις πρόβλημα με την αναπνοή σου. Το μόνο που θα νιώθεις είναι ο φόβος. Θα πιάνεις το στήθος σου γιατί νομίζεις ότι πεθαίνεις από καρδιά. Δεν θα μπορέσεις να νιώσεις ήρεμος για τουλάχιστον 10-15 λεπτά. Θα έχει στεγνώσει το στόμα σου και θα τρέμεις. Και μετά θα φοβάσαι συνεχώς ότι θα το ξαναπάθεις. Το μόνο σίγουρο είναι ότι θα χρειαστείς βοήθεια. Τρεις αναγνώστες του Provocateur. gr ξέρουν τι σημαίνει κρίση πανικού. Είναι 22, 28 και 29 ετών. Και θέλουν να μιλήσουν ανοιχτά για τις κρίσεις πανικού γιατί δεν υπάρχει κανένας λόγος να ντρέπεσαι και να νιώθεις αβοήθητος/αβοήθητη. Είναι φυσιολογικό να μην μπορείς να διαχειριστείς το άγχος και να ζητάς βοήθεια.

Ζητήσαμε από αναγνώστες του Provocateur να μας βοηθήσουν περιγράφοντας τα προσωπικά τους βιώματα.

Χάρης: “Νιώθω ότι κάτι μου λείπει και δεν είμαι ικανός να διαχειριστώ αυτόν τον κόσμο, για αυτό καταλήγω να έχω κρίσεις”

“Η πρώτη κρίση πανικού που θυμάμαι ήταν γύρω στα 12. Είχα πεταχτεί από τον ύπνο μου και δεν μπορούσα να αναπνεύσω. Ναι, γίνεται να πάθεις κρίση στον ύπνο σου και δεν είναι καθόλου ευχάριστο. Προφανώς, δεν είχα ιδέα τι μου γίνεται. Άνοιξα το παράθυρο και βγήκα στο μπαλκόνι, θέλοντας να πάρω λίγο αέρα γιατί αυτό ένιωσα να έχω ανάγκη. Πήρα και ένα αντισταμινικό γιατί νόμιζα πως πάθαινα αλλεργικό σοκ. Δέκα λεπτά μετά μου είχε περάσει. Πήρε πολλά χρόνια να καταλάβω τι ακριβώς πάθαινα. Στην εφηβεία μου συνέβη αρκετές φορές αυτό και είχα πάντα ίδια αντίδραση. Άργησα πολύ να μάθω τι είναι κρίση πανικού. Ο φόβος ξεκινά όταν νιώθω τα πρώτα συμπτώματα, ο οποίος καταλήγει να τα εντείνει ακόμη περισσότερο. Πολύ συχνά παθαίνω μικρές κρίσεις που αλλάζει η αναπνοή μου και χτυπάει η καρδιά μου, αλλά δεν δίνω πια σημασία. Παρόλα αυτά να τονίσουμε ότι οι κρίσεις πανικού όντως συμβαίνουν ανά πάσα στιγμή και δεν συνδέονται απαραίτητα με σκέψεις ή πράξεις.

Της ζήτησα να μου ρίξει νερό στο πρόσωπο, που τώρα μου ακούγεται γελοίο, αλλά ήμουν ανίκανος να το κάνω μόνος μου

Η πρώτη φορά που αναγκάστηκα να μιλήσω ήταν στα πριν δύο χρόνια περίπου, όταν έπαθα μια τεράστια κρίση μπροστά στην μάνα μου, σε σημείο που της είπα “πεθαίνω”. Και όντως αυτό νόμιζα. Της ζήτησα να μου ρίξει νερό στο πρόσωπο, που τώρα μου ακούγεται γελοίο, αλλά ήμουν ανίκανος να το κάνω μόνος μου. Μετά από αυτά τα 10-15 λεπτά που μου φάνηκαν τετράωρο κάτσαμε και το συζητήσαμε. Είχα ήδη αρχίσει να ψάχνω για ψυχοθεραπευτή για διάφορους λόγους αλλά το προηγούμενο γεγονός με οδήγησε στο να βρω κάποιον ακόμη πιο γρήγορα. Για μερικούς μήνες πήρα και χάπια που βοηθούν στο να πέφτει η πίεση ώστε να μην έχω τόσο έντονα ψυχοσωματικά συμπτώματα. Πλέον, δεν παθαίνω τόσο έντονες κρίσεις αλλά σίγουρα δεν έχουν σταματήσει και παντελώς.

Θυμώνεις με την ερώτηση «μα είσαι 20 και κάτι για ποιο λόγο έχεις άγχος»;

Δεν θυμώνω με ηλίθιες ερωτήσεις. Και αυτή είναι μια διπλά ηλίθια ερώτηση. Πρώτον, κάθε ηλικία έχει διαφορετικά άγχη. Δεύτερον, η αγχώδης διαταραχή και οι κρίσεις πανικού δεν συνδέονται απαραίτητα με αυτό που αποκαλούμε “άγχος”. Απλά το 2021, ανήκοντας σε μία γενιά που έχει περάσει την εφηβική και ενήλικη ζωή της εν μέσω οικονομικής (και όχι μόνο) κρίσης, θεωρώ ότι πολλοί από εμάς δυσκολεύονται να πιστέψουν σε ένα καλύτερο μέλλον και να κρατηθούν από κάτι. Υπάρχει κάτι πιο αγχωτικό από αυτό;

Generation Z-anax;

Πώς καταφέρνω να τιθασεύσω τις κρίσεις πανικού; Κλέβοντας xanax απ’ τη γιαγιά μου. Εντάξει, όχι πια, πλέον έχω το δικό μου κουτί. Και δεν νιώθω άσχημα γι’ αυτό, ας σταματήσουμε να ενοχοποιούμε τα χάπια, αρκεί να γίνεται σωστή χρήση. Έχω δοκιμάσει διαλογισμό, δεν δούλεψε. Το διάβασμα συχνά με βοηθάει να ξεχάσω αυτά που με βαραίνουν. Σίγουρα, η σωματική άσκηση αν και πολύ συχνά βαριέμαι. Όταν νιώθω την κρίση να έρχεται, εστιάζω στην αναπνοή μου και σε κάποιο αντικείμενο μπροστά μου και συνήθως βοηθάει. Όμως, χρειάζεται δουλειά ώστε να βρεις τα πραγματικά αίτια της διαταραχής ή του άγχους σου, αυτά είναι μόνο προσωρινές λύσεις. Πιο πολύ στην αυτοπεποίθηση με χτυπάει. Νιώθω ότι κάτι μου λείπει και δεν είμαι ικανός να διαχειριστώ αυτόν τον κόσμο, γι αυτό καταλήγω να έχω κρίσεις”.

Δέσποινα: “Το ότι είμαι 22 δεν σημαίνει πως δεν έχω βιώσει δύσκολες και άσχημες καταστάσεις που ακόμα και κάποιοι μεγαλύτεροι δεν θα μπορούσαν να ανταπεξέλθουν”

«Η πρώτη κρίση πανικού μου ήταν στα 19, όταν έκανα ένα αεροπορικό ταξίδι μόνη μου, μετα από πολύ καιρό. Στην αρχή ήταν δύσκολο να καταλάβω τι μου συμβαίνει, αλλά όταν συνειδητοποίησα τι γινόταν, αγχώθηκα ακόμα πιο πολύ (τι πιο ειρωνικό από το να αγχώνεσαι για το άγχος σου;). Με την βοήθεια ψυχολόγου μπόρεσα να τις κοντρολάρω, οπότε τώρα μπορώ να προβλέψω καλύτερα πότε θα συμβούν και να τις αποτρέψω. Εκμυστηρεύτηκα τις κρίσεις μου για πρώτη φορά στο αγόρι μου, ο οποίος με ώθησε να το συζητήσω με κάποιον ειδικό. Φυσικά, πιστεύω πως είναι ο μόνος τρόπος να καλυτερέψουμε την ζωή μας και τον εαυτό μας, και δεν είναι κάτι για το οποίο πρέπει να ντρεπόμαστε. Και αν γίνουμε ποιο ανοιχτοί σε αυτό το θέμα, θα μπορέσουν πολλοί άνθρωποι να πάρουν την βοήθεια που χρειάζονται.

Τι δεν ξέρουμε για το στρες που βιώνουν οι σημερινοί 20αρηδες;

“Ο φόβος για το μέλλον, απώλεια σημαντικών ανθρώπων από την ζωή σου, αλλαγές στο περιβάλλον σου και bullying, είναι μερικοί λόγοι για τους οποίους κάποιος εικοσάχρονος μπορεί να έχει στρες. Και, δυστυχώς, πιστεύω πως με την χρήση τον social media, σιγά σιγά χειροτερεύει η ψυχολογία της νεολαίας. Και ποιος δεν θα νευριάσει όταν κάποιος του μειώνει τα συναισθήματα; Κι είναι κρίμα να πρέπει να δικαιολογήσεις τα συναισθήματά σου για να δείξουν κατανόηση οι άλλοι. Το ότι είμαι 22 δεν σημαίνει πως δεν έχω βιώσει δύσκολες και άσχημες καταστάσεις που ακόμα και κάποιοι μεγαλύτεροι δεν θα μπορούσαν να ανταπεξέλθουν. Απλά, υπάρχει μια λάθος αντίληψη, πως οι δυσκολίες ξεκινάνε μόνο όταν φύγεις από το σπίτι και αρχίζουν οι υποχρεώσεις.

Χαριτίνη: “Φοβόμουν ότι θα μου συμβεί κάτι πάρα πολύ κακό, τα πόδια μου είχαν κοπεί και ένιωθα πως θα λιποθυμήσω”

“Ήμουν έξω από μια συναυλία, το 2018. Είχα κλείσει εισιτήρια μήνες πριν και το περίμενα όσο τίποτα. Φτάνοντας, απλώς δεν μπορούσα να με πείσω να μπω μέσα. Φοβόμουν ότι θα μου συμβεί κάτι πάρα πολύ κακό, τα πόδια μου είχαν κοπεί και ένιωθα πως θα λιποθυμήσω. Δεν κατάλαβα τότε τι είχα πάθει. Η συνειδητοποίηση ήρθε μερικές μέρες μετά όταν άρχισα να ξυπνάω μέσα στον ύπνο μου με τρελές ταχυπαλμίες, κάτι το οποίο έμαθα αργότερα πως λέγεται “νυχτερινές κρίσεις πανικού”. Είναι, ίσως, από τα πιο τρομακτικά πράγματα το να ξυπνάς επειδή νιώθεις πως θα σπάσει η καρδιά σου. Πλέον,  ξέρω πως δεν συμβαίνει χωρίς να υπάρχει κάποιο trigger είτε εκείνη τη στιγμή είτε μέρες πριν. Ακόμα, κι αν συμβεί σε μια φαινομενικά άκυρη στιγμή, είναι αυτό που είναι, δυστυχώς, ακόμα και να το προβλέψεις δεν το καθιστά λιγότερο δυσάρεστο.

Σε ποιον άνθρωπο μίλησες πρώτη φορά για τις κρίσεις πανικού;

“Στη μητέρα μου. Εκείνες οι δυο εβδομάδες που πάθαινα κάθε μέρα, δεν ξέρω πως θα είχαν κυλίσει αν δεν με είχε βοηθήσει να καταλάβω –ουσιαστικά- και χωρίς να με κρίνει ότι δεν κινδυνεύω πραγματικά. Θυμάμαι χαρακτηριστικά να είμαστε έξω με κόσμο και να επιμένω ότι θα πέσω κάτω από τον φόβο μου και εκείνη γελώντας να μου αποκρίνεται πως “μη φοβάσαι, το τραπέζι είναι γεμάτο γιατρούς, θα σε επαναφέρουμε”.

Κάποτε το να πεις ότι βλέπεις ψυχολόγο ήταν ταμπού

Οι σημερινοί 20αρηδες δεν έχουν τα ξέγνοιαστα φοιτητικά χρόνια που υπήρχαν πριν από 10-15 χρόνια. Πολλοί αναγκάζονται να δουλεύουν ενώ σπουδάζουν, να αντιμετωπίζουν μια ζοφερή οικονομική πραγματικότητα σε καθημερινή βάση, να μην γνωρίζουν βασικά πράγματα για το μέλλον τους, πράγματα που κάποτε θεωρούνταν δεδομένα. Το θετικό που θα έβρισκα είναι πως υπάρχει πλέον μια απενοχοποίηση του στρες και μια τάση να μιλάμε για αυτό περισσότερο και ανοιχτά. Κάποτε το να πεις ότι βλέπεις ψυχολόγο ήταν ταμπού. Τώρα ο κόσμος το μοιράζεται. Το θεωρεί (και είναι) μέρος της καθημερινότητας του 2021.

Υπάρχει λύση;

Αρχικά συνεδρίες, πιο συχνές όταν βλέπω πως βρίσκομαι σε μια φάση έξαρσης του άγχους. Προσπαθώ να καταγράφω το τι νιώθω, καθώς με βοηθάει στο να θυμάμαι την επόμενη φορά ότι δεν παθαίνω κάτι καινούριο και να βρίσκω μοτίβα. Ο διαλογισμός με βοηθάει αρκετά επίσης, αν και θέλει αρκετή εξάσκηση. Τη στιγμή του πανικού προσπαθώ να θυμάμαι ότι θα περάσει. Τα χαλαρωτικά βότανα σε συνδυασμό με σωματική άσκηση θεωρώ πως μου είχαν κάνει πολύ καλό σε μια φάση και μάλλον θα πρέπει να εστιάσω ξανά εκεί. Δεν υπάρχουν σωτήριες λύσεις, καλώς ή κακώς. Στο τέλος της ημέρας, πας με δοκιμή και σφάλμα, μέχρι να το βρεις. Και θα το βρεις.