Το ημερολόγιο έγραφε: 21 Φεβρουαρίου του 1848. Δυο στοχαστές φιλόσοφοι των κοινωνικών επιστημών, ο Καρλ Μαρξ κι ο Φρίντριχ Ένγκελς, έχουν μόλις δημοσιεύσει ένα απ’ τα πιο σπουδαία κείμενα πολιτικής θεωρίας του σύγχρονου κόσμου*. Το Κομμουνιστικό Μανιφέστο, την κύρια βάση της νεοσύστατης κομμουνιστικής ιδεολογίας.
Νεοσύστατης είπα; Ναι, λοιπόν σωστό είναι αυτό, μα όχι κι εντελώς. Γιατί όπως στην τέχνη, έτσι και στις επιστήμες (θετικές κι ανθρωπιστικές) δεν υπάρχει παρθενογένεση. Κι αν ψάξει κανείς μέσα σε κείμενα και βιβλία που γράφτηκαν αιώνες πριν το σπουδαίο έργο των Μαρξ και Ένγκελς, θα βρει οργάνωση κοινωνίας, ιδεολογική βάση, θα βρει μαγιά… κομμουνιστική! Και να, εδώ από κάτω υπάρχουν 4 πολύ χαρακτηριστικά παραδείγματα.
*Η ιδεολογική τοποθέτηση η δική μου ή η δική σου, δεν έχει την παραμικρή σημασία σε τούτη τη συζήτηση. Ένα σπουδαίο έργο παραμένει σπουδαίο, συμφωνείς ή διαφωνείς μαζί του…
Η Πολιτεία του Πλάτωνα
Ο πιο καλός ο μαθητής του Σωκράτη, στο πιο διάσημο έργο του (από κοντά με το Συμπόσιο), προσπαθεί μέσ’ από φιλοσοφικό διάλογο και δια στόματος δασκάλου, να “χτίσει” το ιδανικό πολίτευμα. Ένα πολίτευμα που θα πατάει στη σοφία, τη δικαιοσύνη, τη γενναιότητα και τη λογική. Το κατά πόσον το κατάφερε, είναι άλλη συζήτηση. Μα ως προς αυτό που σήμερα μας απασχολεί, στην ιδανική πολιτεία του Πλάτωνα:
ΔΕΝ υπάρχει ιδιοκτησία! Κι άρα ΔΕΝ υπάρχει διαχωρισμός ανάμεσα σε πλούσιους και φτωχούς. Όλοι οι πολίτες περνούν απ’ το ίδιο εκπαιδευτικό σύστημα χωρίς διακρίσεις (άντρες – γυναίκες!). Ε, και (για να μπάσουμε και λίγη “εφαρμογή” στην κουβέντα) την πόλη την κυβερνούν “φιλόσοφοι – βασιλείς”, που καθώς λέει ο Καρλ Πόπερ αποτέλεσαν, στην “παράφρασή” τους, πρότυπα για τις ηγεσίες απολυταρχικών καθεστώτων. Σου θυμίζει κάτι; Ναι, κι εμένα…
Υ.Γ. Πολιτεία με αντίστοιχα “κομμουνιστικά” χαρακτηριστικά έχει γράψει κι ο Ζήνωνας ο Στωικός. Αλλά είπα να μην το παρακάνω…
Οι Εκκλησιάζουσες του Αριστοφάνη
Εδώ κλέβω λιγουλάκι. Βλέπεις, οι Eκκλησιάζουσες γράφτηκαν σε κοντινούς καιρούς με την Πολιτεία. Κι άρα, πιθανό να γράφτηκαν από ‘ναν Αριστοφάνη που ήδη γνώριζε μερικές απ’ τις ιδέες του Σωκράτη για το θέμα. Όπως και να ‘χει, η αυλαία ανοίγει κι η Πραξαγόρα οργανώνει τις γυναίκες: “Δεν πάει άλλο, αυτοί εδώ την έχουν κάνει την Αθήνα ρημαδιό, πρέπει να πάρουμε στα χέρια μας την εξουσία!“. Ντύνονται άντρες, πάνε στην Εκκλησία του Δήμου, προτείνουν (μ’ εξαίρετα κι απολαυστικά επιχειρήματα!) “φεμινιστική διακυβέρνηση”, η πρόταση γίνεται δεκτή. Τα πρώτα μέτρα της κυβέρνησης των γυναικών; (Κλασικά) Κατάργηση της ιδιοκτησίας, κοινό ταμείο, κρατική παροχή στέγης και τροφής σε όλους τους πολίτες. Πιο απλά; Όλα κρατικά, τίποτα δικό σου! (Ακόμα και σεξουαλική κοινοκτημοσύνη επέβαλε η Πραξούλα, με υποχρέωση παροχής των νέων προς τους γέρους!). Και να σου πω κάτι;
Μες στο πλαίσιο του Αριστοφάνη, είναι ένα σύστημα που δείχνει να δουλεύει! Αλλά μες στο πλαίσιο του Αριστοφάνη, για την παραγωγή των αγαθών υπάρχουν ακόμα δούλοι…
Η Ουτοπία του Σερ Τόμας Μορ
Στη δική του Πολιτεία, ο Άγγλος φιλόσοφος και ιερέας της αυλής του Ερρίκου του 8ου, παρουσιάζει 300 χρόνια πριν το Κομμουνιστικό Μανιφέστο, μια απίθανη (μα όχι και τόσο ουτοπική) ισορροπία ανάμεσα στην αντιπροσωπευτική δημοκρατία, τη μαρξιστική θεωρία, και τη σταλινική εφαρμογή. Ο Σερ Τόμας λοιπόν, εμπνέεται απ’ το Νέο Κόσμο που τότε είναι ακόμα νέος, και δημιουργεί το νησί της Ουτοπίας. Ένα νησί που (ΚΛΑΣΙΚΑ) καταργεί την ιδιοκτησία! Κι έτσι, οι πολίτες εργάζονται κυκλικά στη γεωργία για δυο χρόνια, κι οφείλουν να γνωρίζουν τουλάχιστον μία ακόμη πρακτική τέχνη. Παράλληλα, αλλάζουν σπίτι κάθε 10 χρόνια, ώστε όλοι να ζουν σ’ όλα τα σπίτια – τα οποία δεν έχουν κλειδαριές, καθότι δεν υπάρχει λόγος!
Το νησί ακολουθεί ένα ιδιόμορφο σύστημα αντιπροσωπευτικής δημοκρατίας τριών σταδίων με ισόβιο εκλεγμένο Πρίγκιπα, κι όλα δείχνουν εντάξει. Η δουλειά ωστόσο χαλάει, όταν μπαίνουν στο τραπέζι οι ανθρώπινες ελευθερίες. Με δυο λόγια: Σκλάβοι και Μετανάστευση. Κάθε σπίτι έχει τουλάχιστον δυο ανελεύθερους δούλους, ενώ την ίδια ώρα το νησί διαχειρίζεται τη διπλανή του ενδοχώρα με λογική “γκούλαγκ”. Στέλνει όσους δεν γουστάρει στις εποχές του υπερπληθυσμού, εισάγει όσους μετανάστες γουστάρει σε εποχές υπογεννητικότητας, κι όποτε θέλει τους ξαναστέλνει πίσω. Φίλε Τόμας, σηκώνει βελτιώσεις το νησάκι σου για να γενεί παράδεισος…
Tο Ευαγγέλιο του Ματθαίου, του Ιωάννη, του Μάρκου και του Λουκά
Ξέρω, ακούγεται παράλογο, μα το παράλογο είναι ακριβώς αυτό: ότι ακούγεται παράλογο! Μες στο Ευαγγέλιο συναντά κανείς σπουδαία κομμάτια επαναστατικής ρητορικής υπέρ αδυνάμων, φτωχών, γυναικών και δούλων. Κι ο μόνος λόγος που σήμερα, το σπουδαίο κείμενο της Καινής Διαθήκης στέκεται απέναντι στο σπουδαίο κείμενο της Μαρξιστικής Θεωρίας, είναι απ’ τη μια η κοσμική αντιχριστιανική δράση της ισχυρής εκκλησίας μες στους αιώνες, κι απ’ την άλλη εκείνο το “όπιο του λαού” που σφράγισε το έργο του Καρλ: δηλαδή, η κοσμική αντιχριστιανική δράση της ισχυρής εκκλησίας μες στους αιώνες!
Αλλά ο Παζολίνι ήξερε! Κι αν δεν εμπιστεύεσαι εμένα, εμπιστεύσου εκείνον…
