Ομιλίες, διάλογοι, εξαγγελίες, “ντιμπέιτ”. Η πολιτική είναι μια τέχνη των λέξεων. Ε. κι αναμφίβολα έχει πολύ μεγάλο αβαντάζ στα χωράφια της, όποιος τα καταφέρνει με τα λόγια.

Όμως υπάρχουν λέξεις που χρησιμοποιούνται σήμερα στον πολιτικό διάλογο, με πολύ διαφορετική σημασία απ’ αυτή που αρχικά είχαν. Δες παρακάτω 4 απ’ αυτές, που αν τις άκουγαν σήμερα οι άνθρωποι του τότε, το μόνο που θα μπορούσαν να υποθέσουν είναι πως… είναι τρελοί αυτοί οι Έλληνες! (Και όχι μόνο οι Έλληνες, εδώ που τα λέμε…)

Γραφειοκρατία

Αυτό που μας φταίει στην Ελλάδα κι αν μπλέξεις με δημόσια υπηρεσία… “έμπλεξες!”, δεν σήμαινε ανέκαθεν μια κόλαση γεμάτη έγγραφα, χαρτόσημα και αριθμούς πρωτοκόλλου. Το κοινωνιολογικό μοντέλο του Μαξ Βέμπερ δεν είχε καμία όρεξη να ταλαιπωρήσει τον πολίτη. Κάθε άλλο. Ήθελε να εξασφαλίσει μια κοινωνία λειτουργική αλλά και αδιάβλητη. Πώς θα το πετύχαινε αυτό; Πολύ απλά, αφήνοντας εκτός τον ανθρώπινο παράγοντα! Η γραφειοκρατία λοιπόν στα γεννοφάσκια της, ήλπιζε να γίνει ένα σύστημα ιεραρχικό, αξιοκρατικό, με ξεκάθαρες ευθύνες για τον κάθε υπάλληλο, με κανόνες αξιοπιστίας, με αρχείο για ελέγχους, και με διοίκηση εξωτερική, εκτός της υπηρεσίας. Προφανώς η θεωρία του Βέμπερ δεν “έπιασε” στην Ελλάδα (και αλλού!), όμως αυτό δεν είναι αναγκαστικά πρόβλημα της θεωρίας. Και σίγουρα, όταν κατασκεύασε το μοντέλο του, ο κοινωνιολόγος δεν είχε κατά νου το σπίτι της τρελής!

Νεοφιλελεύθερος

Αν ρωτήσεις κάποιον σήμερα τι πάει να πει “νεοφιλελεύθερος”, θα σου απαντήσει… έλα ντε; Στην πραγματικότητα κανείς δεν ξέρεις να πει με σιγουριά, μα όλοι ξέρουν σίγουρα ένα πράγμα: (σε αντίθεση με το να ‘σαι φιλελεύθερος, που είναι πολιτική θέση) το να ‘σαι σήμερα νεοφιλελεύθερος είναι σίγουρα κακό! Είσαι κατά πώς φαίνεται, ο τύπος που απολαμβάνει μια κοινωνία φτωχών κολασμένω και ανεξέλεγκτων πλούσιων εξουσιαστών. Κι ως επιβεβαίωση σκέψου πως:

  1. Στην ουσία κανείς δεν αυτοαποκαλείται “νεοφιλελεύθερος”.
  2. Σύμφωνα με τη μελέτη (148 επιστημονικών άρθρων πολιτικής οικονομίας) των Boas και Gans-Morse, η λέξη χρησιμοποιείται κατά 45% ως ουδέτερη, κατά 45% ως καθαρά αρνητική, ενώ καθαρά θετική χροιά είχε μόλις στο 3% των περιπτώσεων.

Ωστόσο δεν ήταν πάντα έτσι. Η λέξη ξεκίνησε να μεταφέρει συγκεκριμένη πολιτική και οικονομική ταυτότητα απ’ τα τέλη του ’30. Κι η ταυτότητα αυτή έγραφε: τρίτος δρόμος. Η μέση οδός ανάμεσα στον κλασικό φιλελευθερισμό και τον κλασικό σοσιαλισμό. Η θεωρία μιας ελεύθερης αγοράς με τη ζωντανή και δραστήρια παρέμβαση κράτους δικαίου. Ο Φουκώ το 1978 γράφει: “Ο νεο-φιλελευθερισμός δεν πρέπει να συγχέεται με το laissez-faire, αλλά με την ανάγκη για συνεχή (κρατική) εποπτεία, δραστηριότητα, και ρύθμιση”. Να ‘ταν λες ο Μισέλ… νεοφιλελέρας;

Υπουργός

Ο κύριος υπουργός, είναι σήμερα μια λέξη που έτσι και βρεθεί πίσω απ’ τ’ όνομά σου, απολαμβάνεις παχυλό μισθό, εξουσία και μόνιμη θέση “επισήμου” πρώτη σειρά σε θεάματα και παραστάσεις. Ωστόσο τι πάει να πει “υπουργός”; Ποιος καταλληλότερος ν’ απαντήσει απ’ τον κορυφαίο φιλόλογο (και πρώην υπουργό!), το Γιώργο το Μπαμπινιώτη. Λέει ο καθηγητής: “Βοηθός, είναι ο βοηθός του πολίτη” (υπό+έργον, τον λες και υπηρέτη!). Το πώς καταφέραμε τώρα το “βοηθό”, τον υπηρέτη μας να τονε κάνουμε αφεντικό κι “επίσημο”, αυτό ένας Θεός το ξέρει…

Ιδιώτης

Ο ιδιώτης, που λες, δουλεύει ανάποδα. Εννοώ, σήμερα το να ‘σαι ιδιώτης δεν είναι προσβολή, κι ούτε κουβαλάει αρνητική σημασία. Στις εποχές της δημιουργίας του ωστόσο, ιδιώτης ήταν αυτός που δεν είχε σχέση με τα κοινά, αυτός που δεν είχε άποψη και πολιτικά ενδιαφέροντα, κι άρα (κατ’ επέκταση) ο ηλίθιος, ο αμόρφωτος, ο αδαής, ο άξεστος. Χαρακτηριστικό είναι πως, αυτό που έχει αλλάξει πια σημασία στα ελληνικά, διατηρεί την ίδια σε άλλες γλώσσες του κόσμου – εκεί όπου (για παράδειγμα) idiot είναι ο βλάκας! Και φυσικά, αυτή η αρχαία σημασία του “ιδιώτη” λέει πολλά για την αξία που έδιναν οι αρχαίοι ημών στην πολιτικοποίηση ενός ανθρώπου. Απολιτίκ ηλίθιος: πλεονασμός. Άδικο έχουν;