Έχουμε κάνει άλματα με το τσιγάρο τα τελευταία χρόνια ως κοινωνίες, ως νοοτροπίες και συνειδητοποίηση. Δηλαδή, και κάντε το εικόνα όσοι τυχεροί δεν το ζήσατε, υπήρχε μια εποχή, όχι μακρινή, που οι γονείς καπνίζανε στο αμάξι και η έγνοια τους ήταν να… κλείσουν το παράθυρο μην κρυώσει το παιδί (που ήταν στο πίσω κάθισμα, χωρίς ζώνη….). Τόσα ξέρανε, τόσα κάνανε.
Το τσιγάρο ήταν cool, το τσιγάρο ήταν παντού ως εικόνα. Μια ματιά να ρίξεις σε παλιές ταινίες ή σειρές το καταλαβαίνεις, είναι λες και είχαν κάποιου είδους υποχρέωση να το «φουντώνουν» σε κάθε πλάνο.
Κάποτε καπνίζανε ως και στα αεροπλάνα (!), ενώ δεν υπήρχε καν ως σκέψη το ότι θα μπορούσε να έρθει μια εποχή «no smoking» σε μαγαζιά. Και όταν αργότερα αυτό συνέβη, η πρώτη αντίδραση των επιχειρηματιών ήταν «θέλουν να μας κλείσουν οι αλήτες» και των καπνιστών «μας καταπατάνε την ελευθερία».
Ευτυχώς, επαναλαμβάνουμε, ο καιρός έφερε τη γνώση, την κατανόηση. Οι καπνιστές είναι λιγότεροι σε σχέση με παλαιότερα. Όχι και όσο λίγοι θα έπρεπε. Το τσιγάρο συνεχίζει να σκοτώνει εκατομμύρια ανθρώπους σε όλον τον πλανήτη.
Εδώ έρχεται και η παγίδα του ηλεκτρονικού τσιγάρου. «Δεν καπνίζω, ατμίζω», κοροϊδεύει τον εαυτό του πολύς κόσμος, ενώ το γεγονός πως αυτό το προϊόν βγαίνει σε ελκυστικές γεύσεις (βανίλια, καραμέλα και πάει λέγοντας) το κάνει πιο ελκυστικό για τις νεότερες γενιές, που θεωρητικά και πρακτικά είναι αυτές που μας ενδιαφέρουν να μην το μάθουν το «ρημάδι».
Τι προβλέπει το νομοσχέδιο στη Μεγάλη Βρετανία για το κάπνισμα
Γιατί αυτό είναι το κρίσιμο σημείο. Με τις όποιες εξαιρέσεις, η συντριπτική πλειονότητα όσων αρχίζουν το τσιγάρο, το κάνουν από 14-25 ετών. Σε αυτό το σημείο ακριβώς θέλει να χτυπήσει η Μεγάλη Βρετανία, που επίσημα υιοθέτησε νέο αυστηρό αντικαπνιστικό νόμο. Με στόχο να δημιουργηθεί η πρώτη «smoke-free» γενιά και τη φιλοδοξία το τσιγάρο να εξαλειφθεί σταδιακά ως συνήθεια. Ιστορικό βήμα, το δίχως άλλο.
Σύμφωνα με όσα προβλέπονται στο νομοσχέδιο που πέρασε η κυβέρνηση του Ρίσι Σούνακ, όσοι γίνονται 15 φέτος (όσοι δηλαδή γεννήθηκαν το 2009), αλλά και οι νεότεροι, δεν θα μπορέσουν ποτέ στη ζωή τους να αγοράσουν είδη καπνού με νόμιμο τρόπο. Πολύ απλά, (θα) απαγορεύεται.
Από το 2027 κι έπειτα, το όριο ηλικίας θα αυξάνεται κατά ένα έτος μέχρι να φτάσει να γίνει παράνομο για το σύνολο του πληθυσμού. Αν όλα πάνε σύμφωνα με το πλάνο της κυβέρνησης του Ηνωμένου Βασιλείου, ως το 2040 δεν θα υπάρχουν καπνιστές νεαρής ηλικίας.
Θα υπάρχουν αυστηρά πρόστιμα για τους παραβάτες, ενώ ο νέος νόμος συνδυάζεται με απαγόρευση των ηλεκτρονικών τσιγάρων μιας χρήσης καθώς και αυτών με γεύσεις, ακριβώς για να είναι λιγότερο ελκυστικά.
Δεν συμφωνούν όλοι με αυτήν την εξέλιξη, υπάρχουν έντονες αντιδράσεις. Συνιστά κατάφορη και θεμελιώδη καταπάτηση των ανθρωπίνων δικαιωμάτων, λένε. Θα ανθίσει η μαύρη αγορά, επισημαίνουν άλλοι προσθέτοντας πως ένας Θεός ξέρει μόνο πόσο (ακόμα) πιο επιζήμια για την υγεία πράγματα θα πουλιούνται εκεί. Το απαγορευμένο θα γυρίσει μπούμερανγκ και θα γίνει πιο ελκυστικό, ακούγεται επίσης ως ένσταση, ειδικά καθώς οι έφηβοι είναι αντιδραστικοί εκ φύσεως.
Υπάρχει επίσης και το βάσιμο ερώτημα αν όλο αυτό θα είναι μια εθνική, υπερκομματική και διαχρονική επιλογή ή αν κάποια μελλοντική κυβέρνηση αποφασίσει να αλλάξει το νόμο. Για παράδειγμα, στη Νέα Ζηλανδία είχε ψηφιστεί παρόμοιος νόμος, αλλά αποσύρθηκε πριν προλάβει να τεθεί σε ισχύ λόγω της αλλαγής της πολιτικής ηγεσίας.
Χιλιάδες θάνατοι σταθερά ετησίως – Η λύση δεν μπορεί να περιμένει
Το 2022, το 13% του ενήλικου πληθυσμού του Ηνωμένου Βασιλείου (6,4 εκατ. άνθρωποι) ήταν καπνιστές. Ποσοστό αισθητά χαμηλότερο από άλλες χώρες (σε Ιταλία, Γερμανία και Γαλλία είναι από 18 ως 23% ενώ στην Ελλάδα είναι στο 28%).
Πάντα για το ΗΒ και σύμφωνα με τις επίσημες στατιστικές, το κάπνισμα ευθύνεται για 64.000 θανάτους το χρόνο, αν και οι ειδικοί του χώρου της υγείας στο NHS θεωρούν πως ο πραγματικός αριθμός είναι υψηλότερος, περί τους 80.000.
Δηλαδή και κάποιος που είναι εξ ορισμού καχύποπτος και αναρωτιέται «τι τους έχει πιάσει ο πόνος και κόπτονται ξάφνου για την υγεία μας;» έχει την απάντησή του. Το κάπνισμα προκαλεί τόσα πολλά δεινά στην υγεία χιλιάδων ανθρώπων ώστε είναι ασύμφορο για το σύστημα υγείας, για τα κρατικά ταμεία. Ακόμα και καθαρά κυνικά δηλαδή να το δεις, είναι ένα πρόβλημα που υπερβαίνει το ατομικό.
Αυτό που δοκιμάζει η Μεγάλη Βρετανία τώρα, μπορεί να πετύχει, μπορεί όχι. Μπορεί να μην είναι επίσης η ενδεδειγμένη λύση. Στη θεωρία τουλάχιστον, φαίνεται πιο σωστό να δημιουργήσεις μια αντικαπνιστική παιδεία με διάρκεια, επιμονή και ουσία. Μια κουλτούρα αποτροπής όχι απαγόρευσης.
Όλα θα φανούν στην πορεία. Μόνο ο χρόνος θα δείξει αν αυτή είναι η σωστή μέθοδος αντιμετώπισης. Το σίγουρο είναι πως δεν υπάρχει ελευθερία στον εθισμό. Και τα παρά πολλά χρήματα που κοστίζουν οι συνέπειες αυτής της κακής συνήθειας στα δημόσια ταμεία, λείπουν από κάτι άλλο σε κοινωνικό επίπεδο. Και μην ξεχνάμε τους παθητικούς καπνιστές. Παράπλευρα θύματα της κακής συνήθειας άλλων.
