Υπάρχουν οι τραγουδιστές, που όλοι τους ξέρουν. Υπάρχουν κι οι συνθέτες, που λίγοι τους ξέρουν. Κι υπάρχουνε κι οι στιχουργοί, που σπάνια τους γνωρίζει κανείς.
Στην Ελλάδα ωστόσο, ο στίχος στα τραγούδια είναι δύναμη. Η γλώσσα είναι πλούσια, δυνατή, κι οι στιχουργοί είναι λογοπλόκοι. Οπότε ο κανόνας παραπάνω δεν ισχύει κι απόλυτα, αφού υπάρχουν στιχουργοί που όλοι τους ξέρουν (σαν το Λευτέρη Παπαδόπουλο και σαν τη Νικολακοπούλου), υπήρξαν στιχουργοί που αρκετοί τους ξέρουν (σαν τον Αλκαίο και το Μάνο Ελευθερίου), υπήρξαν όμως κι άνθρωποι που πάλι πέρασαν στα ψιλά. Ας πούμε, να, ο Γιάννης Νεγρεπόντης.
Δεν έχει νόημα να σου πω γιατί τον έχουμε αδικήσει. Θα καταλάβεις μόνος σου, καλύτερα να καταλάβεις μόνος. Σου ‘χω μαζέψει 10 τραγούδια εδώ από κάτω. Άκου τα, και κάνε τη γνωριμία ενός ανθρώπου που θα ‘πρεπε να σ’ το ‘χαν ήδη πει το όνομά του. Φίλε ή φιλενάδα μου, ο Γιάννης Νεγρεπόντης:
Τρίτος Παγκόσμιος
Κάποτε που λες, ο Νεγρεπόντης κοίταξε τους Παγκόσμιους Πολέμους κι είδε μια ιστορία. Κι αυτή η ιστορία έχει κουβέντες εύκολες, που τις καταλαβαίνει κι ένα τόσο δα μικρό παιδάκι (κι αυτές που δεν καταλαβαίνει, “μη σκας μικρέ, ούτε οι μεγάλοι δεν τις ξέρουνε καλά”). Κι αυτή η ιστορία λέει με τις απλές κουβέντες της όσα ιδρώνουν για να πουν στα έδρανά τους τα οικονομικά πανεπιστήμια. Κι αυτή η ιστορία έχει έναν “Πέτρο, κι έναν Γιόχαν, κι έναν Φραντς…”.
Ο Γέρο Νέγρο Τζιμ
Όλα τα “Νέγρικα” του Λοΐζου λεν περίπου το ίδιο πράγμα, μα πιο καλά απ’ όλα το λέει η ζωή του Γέρο Νέγρο Τζιμ. “Κορνέτα δεύτερη, δεν είχε σαν εκείνον“. Κι αυτός ο γέρος ρώταγε με την κορνέτα του όσα ολόκληρος ο κόσμος ήθελε να μάθει. Ή έπρεπε να θέλει. “Γιατί να καιν στο νότο τη σοδειά, όταν πεινάν στον κόσμο τα παιδιά, ποιοι σκοτώσανε το Τζο, τι θέλουν τα παιδιά μας στα Βιετνάμ;“. Το γέρο νέγρο Τζιμ το βρήκαν σε χαντάκι. Μα η κορνέτα πιο δυνατά ουρλιάζει από τότε!
Ο Τοκογλύφος
Ο Λουκιανός γράφει αργό αφηγηματικό χασάπικο, κι ο Νεγρεπόντης μας συστήνει τον Τοκογλύφο. “Ένα ζώο τυφλό” που “ζει σ’ ένα υπόγειο σκοτεινό“, μα η ουσία δεν είναι στο ίδιο το ζώο και στο υπόγειό του. Η ουσία είναι πως “είσαι αφελής αν είναι αιτία αυτό να πεις, ο Τοκογλύφος. Άλλοι είναι κείνοι οι κρυφοί που τον κρατάνε πώς και τι, τον Τοκογλύφο“. Ποιοι; Έλα τώρα…
Η Θεία Τάξις
Είναι άραγες εκ Θεού καθορισμένη η τάξη των ανθρώπων. Για να δούμε. “Όλα τα δάχτυλα ίσα δεν είναι“, σωστά. “Κι όλοι να τρώνε δίκιο δεν είναι“; Τα κουκιά μας τα μέτρησε ο Θεός, “κι έτσι το βρήκαμε, κι έτσι το πάμε“;; Και δηλαδή “όσοι δεν θέλουνε έτσι να γίνει, είναι απάτριδες, άθρησκοι και κτήνοι“;;; Όρτσα μάγκες, δεν πάει καλά το πράμα…
Άντρας Αφέντης
Ο φεμινισμός είχε γίνει επιτέλους συνειδητοποίηση (και) στην Ελλάδα, κι ήρθε η “Μαίρη Παναγιωταρά”, μα ήρθε κι ο “Άντρας Αφέντης”. Πώς να μην καταλάβει ο ποιητής τον παραλογισμό της ανισότητας, πώς να μη βάλει τη Γυναίκα του να λέει: “Πατέρα – αφέντη να έχω, ντροπή. Αφέντη δεν θέλω να έχω εραστή“. Και δίκιο έχει!
Τα Λόγια και η Πράξη
Το μέγα πρόβλημα: άλλο τα λόγια κι άλλο η πράξη. “Στα λόγια τι σκαφτιάς, τι σκαφτιάς τι επιστάτης. Μα είν’ όμοια λάσπη να γυρνάς, κι όμοια να διατάζεις;“. Ετούτα συζητούσανε στα λόγια τους ο Αστός κι ο Μικροαστός, μα ο Προλετάριος δεν έλεγε. Χαμογελούσε πικρά. “Γιατί και τ’ άλλο το αλλιώς, που το ‘χε κάποτε για φως, σα να του τα γυρνούσε“. Μπρεχτ; Όχι, Νεγρεπόντης.
Κολλήγα Γιός
“Κολλήγα γιός, του παππού μου ο πατέρας, κι ο παππούς μου κολλήγας κι αυτός”. Μα εσύ τα κατάφερες. Λίγο βιός. Ντελικάτος, ξύπνιος, ξάφνου: “Και στην πόλη, ο,τι βγει, είμαι αστός”. Κι όχι, δεν είναι κακό να θες να μην είσαι κολλήγας. Κι όχι, δεν είναι κακό να θες μια καλύτερη ζωή. Μα κακό είναι, “φίλε”, που: “Και μονάχα εγώ, του πατέρα μου γιός, είμαι πια καθεστώς”. Αυτό είναι το κακό, “φίλε”.
Η Αντιμετώπιση των Ψυχώσεων
Οι κοινωνιολόγοι σήμερα υποστηρίζουν πως τα ψυχολογικά των ανθρώπων προέρχονται εξολοκλήρου απ’ την προβληματική πίεση που ασκούν κοινωνικοί παράγοντες. Περίπου το ίδιο πράγμα υποστηρίζει κι ο Νεγρεπόντης, αφού: “Μια κοινωνία ολόκληρη που πάσχει από ψυχώσεις, με κέντρα ψυχιατρικά δεν πρόκειται να σώσεις. […] Και το κακό στη ρίζα του αν το αντιμετωπίσεις, πολιτικο-οικονομικά θα πρέπει να χτυπήσεις”. Και ποιος είμαι εγώ να πω όχι;
Εργένης
Η μιζέρια μιας κοινωνίας που περνάει ζόρια. Ζόρια στην ψήφο της (που το ’73 δηλαδή δεν είχε καθόλου ψήφο), ζόρια στο πορτοφόλι, ζόρια στις σχέσεις των ανθρώπων. Κι έτσι, ο Εργένης δε βγαίνει να πάει θέατρο, δεν έχει να πάει σινεμά, μα “διάλεξις εδίδετο περί του Μαλακάση, κι είπε κι αυτός ο έρημος να πάει να ξεσκάσει“. Μοιραία έπληξε “πολλές χρονολογίες”, μα την έβγαλε στο τσάμπα. Κι αυτό, σ’ αυτό τον κόσμο είναι κάτι…
Ρέκβιεμ
Ο Νεγρεπόντης γράφει το “Ένα Γουρούνι Λιγότερο” του Λουκιανό, αλλά το γράφει απ’ την ανάποδη. Ο δικός του δεν είναι γουρούνι. Ο δικός του “τι τράβηξε ν’ ανέβει, μονάχα αυτός το ξέρει“. Μα τώρα πια η σύζυγος “για πράματα μιλάει, κοινά και βαρετά”, οι δυο του γιοί “δυο ξένοι, μα πότε γίναν έτσι;”, κι ο ίδιος… Ο ίδιος ξένος, άγνωστος, νεκρός. Ρέκβιεμ.
