Ένα άτομο ένιωσε μια αίσθηση σαν «να επιπλέει αργά στον αέρα» καθώς οι εικόνες έλαμπαν γύρω του. Ένας άλλος θυμήθηκε «την πιο βαθιά αίσθηση αγάπης και ειρήνης», σε αντίθεση με οτιδήποτε είχε βιώσει πριν. Η συνείδηση έγινε μια «ξένη οντότητα» για κάποιον άλλο του οποίου «εξαφανίστηκε ολόκληρη η αίσθηση της πραγματικότητας».

Αυτές ήταν μερικές από τις εμπειρίες που κοινοποιήθηκαν σε μια μικρή έρευνα από άτομα που ανήκαν σε μια ασυνήθιστη ομάδα: Όλοι είχαν υποστεί μια επιθανάτια εμπειρία και είχαν δοκιμάσει ψυχεδελικά ναρκωτικά.

Οι συμμετέχοντες στην έρευνα περιέγραψαν την ψυχεδελική και την επιθανάτια εμπειρία τους ως ξεχωριστές, ωστόσο ανέφεραν επίσης μια σημαντική αλληλοεπικάλυψη. Σε ένα έγγραφο που δημοσιεύθηκε την Πέμπτη, οι ερευνητές χρησιμοποίησαν τις εμπειρίες για να παρέχουν μια σύγκριση των δύο φαινομένων.

«Για πρώτη φορά, έχουμε μια ποσοτική μελέτη με προσωπική μαρτυρία από ανθρώπους που είχαν και τις δύο αυτές εμπειρίες», δήλωσε η Σάρλοτ Μαρσιάλ, νευροεπιστήμονας στο Πανεπιστήμιο της Λιέγης στο Βέλγιο και συγγραφέας των ευρημάτων, τα οποία δημοσιεύτηκαν στο περιοδικό Neuroscience of Consciousness.

«Τώρα μπορούμε να πούμε με βεβαιότητα ότι τα ψυχεδελικά μπορεί να είναι ένα είδος παραθύρου μέσω του οποίου οι άνθρωποι μπορούν να εισέλθουν σε μια πλούσια, υποκειμενική κατάσταση που μοιάζει με μια παραλίγο θανάσιμη εμπειρία».

Οι κοντά στον θάνατο εμπειρίες είναι εκπληκτικά κοινές – εκτιμάται ότι το 5 έως 10 τοις εκατό του γενικού πληθυσμού έχει αναφέρει ότι έχει μια τέτοια εμπειρία. Για δεκαετίες, οι επιστήμονες απέρριπταν σε μεγάλο βαθμό τις φανταστικές ιστορίες των ανθρώπων που επέστρεψαν από το χείλος του θανάτου. Αλλά ορισμένοι ερευνητές έχουν αρχίσει να τις παίρνουν σοβαρά.

«Τα τελευταία χρόνια, η επιστήμη της συνείδησης έχει αρχίσει να ενδιαφέρεται για τις μη συνηθισμένες καταστάσεις», δήλωσε ο Christopher Timmermann, ερευνητής στο Κέντρο Ψυχεδελικής Έρευνας στο Imperial College του Λονδίνου και συγγραφέας του άρθρου. «Για να έχουμε μια ολοκληρωμένη περιγραφή του τι σημαίνει να είσαι άνθρωπος απαιτεί την ενσωμάτωση αυτών των εμπειριών».

Είναι δύσκολο να μελετηθούν οι παρ’ ολίγον θανατικές εμπειρίες σε εργαστήριο, καθώς συνήθως περιλαμβάνουν καρδιακές προσβολές ή άλλες απειλητικές για τη ζωή καταστάσεις.

Ένας τρόπος αντιμετώπισης αυτού του ζητήματος είναι να βρεθούν εκείνες οι περιστάσεις που προκαλούν παρόμοια κατάσταση αλλά δεν θέτουν σε κίνδυνο την ασφάλεια των συμμετεχόντων. Μια χούφτα μελέτες έχουν συγκρίνει τις εμπειρίες του θανάτου με τον βαθύ διαλογισμό, τη λιποθυμία και τα φάρμακα που αλλάζουν το μυαλό, αλλά το έχουν κάνει αναλύοντας αναφορές αυτών των εμπειριών.

Για τη νέα μελέτη, η δρ. Μαρσιάλ, ο δρ. Τίμερμαν, και ο Ρόμπιν Κάρχαρτ – Χάρις, ψυχοφαρμακολόγος στο Πανεπιστήμιο της Καλιφόρνια, στρατολόγησαν 31 άτομα που ανέφεραν ότι είχαν παραλίγο θάνατο και εμπειρίες ψυχεδελικών φαρμάκων.

Οι συμμετέχοντες ήταν ως επί το πλείστον άνδρες από τις Ηνωμένες Πολιτείες και τη Βρετανία των οποίων οι εμπειρίες παραλίγο θανάτου προήλθαν κυρίως από τραυματικά γεγονότα, όπως αυτοκινητικά ατυχήματα.

Μερικοί είχαν δοκιμάσει ναρκωτικά που μεταβάλλουν το μυαλό μερικές φορές. Άλλοι είχαν δοκιμάσει για πάνω από 100 φορές. Οι περισσότεροι είχαν χρησιμοποιήσει LSD ή μανιτάρια ψιλοκυβίνης.

Οι περισσότεροι είπαν ότι στράφηκαν στα ψυχεδελικά ναρκωτικά κάποια στιγμή μετά την τριβή τους με τον θάνατο. «Είναι πιθανό ότι η εμπειρία του παρολίγο θανάτου παρακίνησε τους ανθρώπους να παίρνουν ναρκωτικά, αλλά δεν το ζητήσαμε, επομένως δεν το γνωρίζουμε», είπε η δρ. Μαρσιάλ.

Οι ερευνητές ζήτησαν από τους συμμετέχοντες να συμπληρώσουν ερωτηματολόγια για να αξιολογήσουν πράγματα όπως η διάλυση του εγώ, η ψυχολογική διορατικότητα και η ισχύς της μνήμης. Απάντησαν επίσης σε ανοιχτές ερωτήσεις.

Τα αποτελέσματα αποκάλυψαν σημαντική αλληλοεπικάλυψη μεταξύ των εμπειριών. Πολλοί συμμετέχοντες ανέφεραν ότι ένιωθαν σαν να είχαν εγκαταλείψει τον γήινο κόσμο, μια αλλοιωμένη αντίληψη του χρόνου και μια αίσθηση γαλήνης και ανείπωτου.

Και οι δύο εμπειρίες έτειναν επίσης να αλλάξουν τις απόψεις των συμμετεχόντων για τη ζωή. Οι επιθανάτιες εμπειρίες ήταν πιο πιθανό να αφήσουν τους ανθρώπους να αισθάνονται λιγότερο φόβο για τον θάνατο, ενώ τα ψυχεδελικά ενίσχυαν τις συνδέσεις με άλλους ανθρώπους, τη φύση και το σύμπαν.

«Είναι σημαντικό και ενδιαφέρον το γεγονός ότι τα ευρήματα των ερευνητών αναπαράγουν πολλά από τα ευρήματα από προηγούμενες συγκριτικές μελέτες, συμπεριλαμβανομένων των διαρκών επιπτώσεων σχετικά με την προσωπική, ψυχολογική και πνευματική σημασία αυτών των εμπειριών», δήλωσε ο Άντονι Μπόσις, επίκουρος καθηγητής ψυχιατρικής σε κλινικό επίπεδο στο Πανεπιστήμιο της Νέας Υόρκης, το οποίο δεν συμμετείχε στη μελέτη.

Υπήρχαν επίσης αξιοσημείωτες διαφορές. Οι συμμετέχοντες ανέφεραν ισχυρότερες οπτικές παραισθήσεις στα ψυχεδελικά, αλλά και μια πιο ισχυρή αίσθηση ότι είχαν εγκαταλείψει το σώμα τους σε καταστάσεις παρ’ ολίγον θανάτου.

Ο Ντινές Παλ, αναπληρωτής καθηγητής στο Πανεπιστήμιο του Μίσιγκαν, είπε ότι τα ευρήματα υποδηλώνουν ότι τα ψυχεδελικά «μπορεί να είναι ένα ισχυρό εργαλείο για τη μελέτη των παρ’ ολίγον θανατηφόρων εμπειριών, ιδιαίτερα επειδή δεν περιλαμβάνουν κάποιον που παρασύρεται στο χείλος του θανάτου». Ο συγκεκριμένος καθηγητής δεν συμμετείχε στην έρευνα.

Ο Σαντίπ Ναγιάκ, επίκουρος καθηγητής στο Πανεπιστήμιο Johns Hopkins που δεν συμμετείχε στην έρευνα, πρόσθεσε ότι η μελέτη δεν ήταν ξεκάθαρη. Θα μπορούσε αυτές οι καταστάσεις «να είναι όλες βαθιά παρόμοιες με έναν θεμελιώδη τρόπο», είπε. Αλλά θα μπορούσε επίσης να σημαίνει πως «τα όριά μας είναι πολύ ακατέργαστα για να τα διαφοροποιήσουμε».

Ο Δρ Τίμερμαν αναγνώρισε ότι η νέα μελέτη ήταν απλώς «ένα σημείο εισόδου». Μελλοντικές μελέτες θα μπορούσαν να διερευνήσουν τους πιθανούς μηχανισμούς του εγκεφάλου που αποτελούν τη βάση όλων των μυστικιστικών εμπειριών, είπε, και επίσης να διερευνήσουν τον τρόπο με τον οποίο αυτά τα φαινόμενα μπορεί να διαφέρουν μεταξύ ανθρώπων και πολιτισμών.

«Ορισμένα χαρακτηριστικά φαίνονται διαπολιτισμικά», είπε ο δρ Τίμερμαν. «Όμως άλλοι μπορεί να επηρεαστούν από τις πολιτισμικές μας αφηγήσεις».

Οι ερευνητές σχεδιάζουν πρόσθετες μελέτες για να ελέγξουν εάν ορισμένα ψυχεδελικά φάρμακα μπορεί να έχουν ακόμη πιο ισχυρή αλληλοεπικάλυψη με επιθανάτιες εμπειρίες, συμπεριλαμβανομένου του 5-Meo-DMT, ενός ισχυρού ψυχεδελικού συστατικού από το δηλητήριο ενός φρύνου της ερήμου.

«Υπάρχουν πολλές εικασίες ότι διάφορες αλλοιωμένες καταστάσεις μπορεί να είναι το ίδιο πράγμα – ότι απλώς βλέπουμε διαφορετικά μέρη ενός ελέφαντα», είπε ο Δρ Τίμερμαν.

Όπως δημοσιεύθηκε στους ΝΥΤ