Σε όλη την ιστορική καριέρα της, η τριαθλήτρια και Παραολυμπιονίκης Marieke Vervoort αιχμαλώτισε τη φαντασία της πατρίδας της, του Βελγίου, αλλά και ολόκλητου του κόσμου. Όχι μόνο για τα επιτεύγματά της στον αθλητισμό. Η Vervoort ζούσε με μια εκφυλιστική πάθηση της σπονδυλικής στήλης και των μυών. Για καιρό έλεγε πως μια μέρα ήθελε -και σκόπευε- να τερματίσει τη ζωή της με ευθανασία. 

Στην ευθανασία ο γιατρός χορηγεί ένα φάρμακο στον ασθενεί που υποφέρει και έχει αποφασίσει πως θέλει να τερματίσει τη ζωή του. Συνήθως πρόκειται για ασθενείς που ζουν μια εξουθενωτική κατάσταση και μια πολύ περιοριστική ζωή. Η επιλογή της Vervoot μέσα σε όλα εξασφάλιζε και το γεγονός ότι θα διάβαζε το όνομά της σε πρωτοσέλιδα εφημερίδων και τηλεοπτικές εκπομπές. “Όλοι με πιέζουν και με ρωτούν “πότε θα πεθάνεις; Ξέρεις ήδη την ημερομηνία που θα πεθάνεις;”, είπε στη ντοκιμαντερίστρια Pola Rapaport, η οποία πέρυσι σκηνοθέτησε την ταινία “Addicted to Life” για τη Vervoort. “Είπα, “Άντε γαμ*σου”. Δεν ξέρεις πότε θέλεις να πεθάνεις. Όταν έρθει η ώρα, όταν νιώσω ότι είναι αρκετό, τότε θα αποφασίσω”. 

Ήταν χρυσή ολυμπιονίκης στο Λονδίνο το 2012, νικήτρια αργυρών μεταλλίων στο Ρίο και κάτοχος του Ευρωπαϊκού ρεκόρ στα 100 μέτρα Τ52. Ωστόσο, η κατάσταση της Vervoort της προκαούσε σχεδόν συνεχή πόνο, κάνοντας εξαιρετικά δύσκολο τον ύπνο. 

Έλαβε έγκριση ευθανασίας στη γενέτειρά της, το Βέλγιο το 2008, αλλά αυτό δεν σήμανε το τέλος της ζωής της. Μιλούσε ανοιχτά για το πώς η ικανότητα να ελέγχει τη μοίρα της την ενδυνάμωσε να συνεχίσει να ανταγωνίζεται στο υψηλότερο επίπεδο και να την αξιοποιεί στο έπακρο. 

Η δημιουργός ντοκιμαντέρ Rapaport, η οποία έμαθε την ιστορία της Vervoort αφού διάβασε ένα ρεπορτάζ για εκείνη, λέει στο CNN πως γοητεύτηκε αμέσως από την αθλήτρια, αλλά και από το πώς η “παράδοξη” άδεια να πεθάνει “είχε απελευθερώσει το πνεύμα της με έναν τρόπο”. 

“Γνωρίζοντας ότι μπορούσε να επιλέξει την ημερομηνία του θανάτου της και τις συνθήκες κάτω από τις οποίες θα πέθαινε και ποιον θα είχε μαζί της… Το γεγονός ότι αυτό της είχε δώσει τόση ψυχική και πνευματική απελευθέρωση, σκέφτηκα, ήταν μια φανταστική ιστορία”, ανέφερε η Rapaport στο CNN Sport. 

Η Vervoort ζούσε από την εφηβεία με την ασθένειά της, η οποία προκαλούσε παραπληγία, και καθώς μεγάλωνε, ασχολήθηκε με το μπάσκετ σε αναπηρικό αμαξίδιο, την κολύμβηση και το τρίαθλο. Μέχρι τη στιγμή που έκανε αίτηση για ευθανασία, είχε ήδη σκεφτεί και σχεδίαζε να αυτοκτονήσει. “Αν δεν είχα τα χαρτιά, νομίζω θα είχα ήδη αυτοκτονήσει”, είχε πει στους δημοσιογράφους το 2016 η Vervoort. “Δεν φοβάμαι τον θάνατο”, εξήγησε. “Το βλέπω σαν μια επέμβαση, όπου πηγαίνεις για ύπνο και δεν ξυπνάς ποτέ. Για εμένα είναι κάτι γαλήνιο. Δεν θέλω να υποφέρω όταν πεθάνω… Όταν μου είναι πολύ δύσκολο να το χειριστώ, τότε έχω τη ζωή μου στα χέρια μου”. 

Η Rapaport πρόσθεσε: “Μας είπε την πρώτη μέρα: “Δεν είναι καιρός να τηλεφωνήσω στον γιατρό μου και να του πω ότι θέλω να φύγω τώρα. Αλλά όταν οι κακές μέρες υπερβαίνουν τις καλές, τότε θα το κάνω”. Τελικά, αυτή η στιγμή κατέληξε να έρθει πάνω από μια δεκαετία αφότου της χορηγήθηκε η έγκριση για τη διαδικασία. 

Αγάπη για τη ζωή

Η Vervoort ξέρδισε το χρυσό στον αγώνα Τ52 100m με αναπηρικό αμαξίδιο και το ασημένιο στα 200m στους Παραολυμπιακούς Αγώνες του Λονδίνου 2012. Στη συνέχεια κέρδισε άλλα δυο μετάλλια στο Ρίο 2016. 

Εκτός από τις αθλητικές της προσπάθειες και τα επιτεύγματά της, η Vervoort φρόντισε να ζήσει στο έπακρο προς το τέλος της ζωής της, αφιερώνοντας χρόνο για bungee jumping με αναπηρικό αμαξίδιο, αγώνες Lamborghini με τον οδηγό Niels Lagrange, ταξίδια στο εξωτερικό και χρόνο με τους στενούς της φίλους. 

Για τη Rapaport, ο συνεχής ενθουσιασμός της Vervoort να ζει, παρά τα βάσανά της, ήταν το αποτέλεσμα της επιλογής τς να κάνει αυτό που ήθελε να με τη ζωή της. “Το πιο σημαντικό κεντρικό θέμα της ταινίας είναι ότι όταν ένα άτομο έχει τον έλεγχο του σώματος, του μυαλού, του πνεύματός του, του δίνει την ελευθερία να ζήσει”, εξήγησε. 

“Είχε απίστευτα χαρούμενες στιγμές, και πραγματικά εκπληκτικές επιτυχίες που εξακολουθούν να με εκπλήσσουν και νομίζω ότι εξέπληξαν τους θαυμαστές της και το βελγικό κοινό και τη βασιλική οικογένεια. Και είχε επίσης τρομακτικά κακές στιγμές”, ανέφερε η Rapaport.

Μέχρι το τέλος της ζωής της Vervoort, οι επιληπτικές κρίσεις και ο βασανιστικός πόνος είχαν γίνει σχεδόν καθημερινοί. Γεγονός που ευνόητα συνέβαλε στην πτώση της αθλητικής της ικανότητας. Την ημέρα που η Rapaport και ο σύζυγός της, Wolfgang Held, ο οποίος είναι επίσης σκηνοθέτης, γνώρισαν τη Vervoort, η αθλήτρια βίωσε μια κρίση, η οποία τότε τους έκανε να πιστέψουν ότι πέθαινε μπροστά τους. “Ήταν εξαντλητικό να το βλέπεις. Ήταν πολύ στενάχωρο να βλέπεις πότε η Marieke έπεφτε στις επιλητπικές κρίσεις και τα τρία χρόνια που κάναμε γυρίσματα μαζί της και σβήναμε, συνέβαινε όλο και πιο συχνά”, πρόσθεσε η Rapaport. 

“Δεν ήθελα να είναι μια ταινία μόνο για αυτόν τον υπέροχο Παραολυμπιακό αθλητή που θριαμβεύει μπροστά σε απίστευτες πιθανότητες. Ήθελα πραγματικά το κοινό να έχει την αίσθηση του τι περνάει αυτή η νεαρή γυναίκα σε τακτική βάση”, εξήγησε. 

Μια συζήτηση σε εξέλιξη

Το 2019, μετά από ένα μικρό πάρτι με φίλους και οικογένεια, η Vervoort πέθανε από ευθανασία στο σπίτι της στο Diest του Βελγίου, σε ηλικία 40 ετών. Παρόλο που έχουν περάσει περίπου τέσσερα χρόνια από τον θάνατό της, οι συζητήσεις γύρω από την ευθανασία εξακολουθούν να είναι τόσο επίκαιρες τώρα όπως ήταν τότε.

Παρόλο που μερικές ευρωπαϊκές χώρες, όπως το Βέλγιο, το Λουξεμβούργο, η Ολλανδία και πρόσφατα η Πορτογαλία επιτρέπουν την ευθανασία υπό ορισμένες προϋποθέσεις, η ευθανασία και η υποβοηθούμενη αυτοκτονία δεν είναι νόμιμες τις περισσότερες χώρες και η βοήθεια σε μια αυτοκτονία ή παροχή μέσων για να πεθάνει κανείς με αυτοκτονία, τιμωρείται με φυλάκιση σε πολλά μέρη. 

Το Βατικανό καταδίκασε την ευθανασία το 2020, αποκαλώντας την “πράξη ανθρωποκτονίας”, που δεν δικαιολογείται με κανένα τρόπο. Εν τω μεταξύ, στο Βέλγιο επανέρχονται συζητήσεις για ασθενείς που πέθαναν από ευθανασία για ψυχιατρικούς λόγους. 

Πέρυσι, το Ευρωπαϊκό Δικαστήριο Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων έκρινε ότι το Βέλγιο δεν παραβίασε τα δικαιώματα ενός ατόμου με κατάθλιψη όταν αποδέχτηκε την απόφασή του να προχωρήσει σε διαδικασία ευθανασίας, αφού ο γιος του, με τη υποστήριξη της χριστιανικής οργάνωσης υπεράσπισης ADF International, έβαλε δικαστική υπόθεση, που πήρε μεγάλη δημοσιότητα. 

Στο Βέλγιο, 2.966 άνθρωποι έκαναν ευθανασία το 2022, που αποτελούν το 2,5% όλων των θανάτων στη χώρα εκείνο το έτος, σύμφωνα με την Ομοσπονδιακή Επιτροπή Ελέγχου και Αξιολόγησης Ευθανασίας της χώρας. 

Με στοιχεία από το 2022, σχεδόν το 90% όσων προχώρησαν σε ευθανασία ήταν άνω των 60 ετών. Το 60% έπασχε από καρκίνο, περίπου το 20% επηρεάστηκε από πολλαπλές ασθένειες και περίπου το 9% επηρεάστηκε από ασθένειες του νευρικού συστήματος. 

Μιλώντας στο CNN, η Rapaport δήλωσε πως ήθελε η εμπειρία της Vervoort, που φαίνεται μέσα από τα πλάνα της, να κάνει μορφασμούς και να κλαίει από τον πόνο, καθώς και από τις επιληπτικές κρίσεις της, να βοηθήσει τους ανθρώπους να καταλάβουν γιατί οι άνθρωποι αποφασίζουν να πεθάνουν με ευθανασία. 

“Δεν είναι μια ταινία υπεράσπισης. Δεν έχει στατιστικά στοιχεία. Δεν υπάρχει πολιτικοποίηση σε αυτό. Ένιωσα ότι όσο περισσότερο μπορείτε να μπείτε στην εμπειρία αυτής της νεαρής γυναίκας, τόσο περισσότερο θα κατανοήετε τα επιχειρήματα για τον υποβοηθούμενο θάνατο, ανεξάρτητα από τη χώρα στην οποία βρίσκεστε”, πρόσθεσε η Rapaport. “Η ταινία διευρύνει τη συζήτηση και βλέπετε τι περνάει ένα άτομο και την περίπτωσή της: πώς [το δικαίωμα να πεθάνει όπως ήθελε] βελτίωσε τη ζωή της αμέτρητα”. Επίσης τόνισε πως “αυτό νόμιζα ήταν τόσο όμορφο για την ιστορία της, που αυτή η άδεια έκανε τη ζωή της τόσο καλύτερη στο μεταξύ, και της επέτρεψε πραγματικά να ζήσει στο μέγιστο. Και αυτό ήταν απλά απίστευτα εμπνευσμένο.”

Πηγή: edition.cnn.com