Καθισμένη σε στα σκαλιά ενός τυπικού νησιώτικου σπιτιού στη Χίο, άνοιξα βιβλίο του Μίλαν Κούντερα για πρώτη φορά. Ήμουν μόλις 19 χρονών και αρκετά ορεξάτη να δω τι είναι αυτή η αβάσταχτη ελαφρότητα του είναι που μετά βίας αντιλαμβανόμουν ακόμα και ως σύνθεση λέξεων. Το ίδιο καλοκαίρι διάβασα και το Βιβλίο του Γέλιου και της Λήθης και τους Αστείους Έρωτες. Πριν ένα χρόνο, στα 27 διάβασα το Αστείο, το πρώτο του μυθιστόρημα και έζησα την άβολη στιγμή μιας σκληρής συνειδητοποίησης. Αν δεν έχεις έρθει αντιμέτωπος με τη γλυκιά σκληρότητα των δύσκολων πιστών της ζωής, όσα πρεσβεύει ο Κούντερα τα θεωρείς απλώς δείγματα ευφυΐας ενός ανθρώπου που ξέρει πως να κάνει τη σκέψη του λέξεις και να τους βρει και τη σωστή σειρά, τη μια δίπλα στην άλλη. Όταν όμως έχεις δει, τσακιστεί, γελάσει με τα τραύματά σου και έχεις αγκαλιάσει το γεγονός πως μερικές φορές η ζωή απλά κυλάει με πλήρη απουσία ροής, νοήματος, μεγαλύτερων σχεδίων και ιδανικών προορισμών, καταλαβαίνεις. Μόνο τότε καταλαβαίνεις. Καταλαβαίνεις τι εννοεί όταν λέει πως ένα επιφανειακά καλό ψέμα είναι μια βαθιά χαζή αλήθεια. Αντιλαμβάνεσαι τη φράση «η αισιοδοξία είναι το όπιο του λαού» με τρόπο που σε δίδαξε ο ίδιος με τις λέξεις του: τραγικά κωμικό, πάντα οριακά ερωτικό.
Ο Κούντερα σε σύστησε στην απόλυτη απελευθέρωση της αναγκαιότητας να βρεις ένα νόημα. Στο σύντομο αλλά εντυπωσιακό πυροτέχνημα του έρωτα, στην κυνική αλλά γεμάτη αγάπη ανάγνωση του να ζεις. Με λίγα λόγια είναι ο συγγραφέας που σε περιμένει υπομονετικά να αντιδράσεις, να ξεσπάσεις, να ονειρευτείς, να ελπίσεις και να απογοητευτείς για να επιστρέψεις σε εκείνον περιμένοντας να σου κουνίσει το δάχτυλο και τελικά να σου χαμογελάσει με τρόπο συμπονετικό, γιατί ήξερε πριν από εσένα, για εσένα. Ορίστε 27 αποδείξεις ότι ο Κούντερα σου δίδαξε την τέχνη των ανθρώπινων σχέσεων:
“Η πηγή του άγχους βρίσκεται στο μέλλον. Αν μπορείς να κρατήσεις το μέλλον έξω από το μυαλό σου, μπορείς να ξεχάσεις τις στεναχώριες σου.”
“Όταν η καρδιά μιλάει, το μυαλό το θεωρεί μεγάλη απρέπεια να φέρει αντίρρηση.”
“Η αισιοδοξία είναι το όπιο του λαού.”
“Καμιά πράξη δεν είναι από μόνη της καλή ή κακή. Μόνο η θέση της στην τάξη των πραγμάτων την κάνει καλή ή κακή.”
“Η βαρύτητα, η ανάγκη και η αξία είναι τρεις έννοιες στενά και βαθιά ενωμένες: δεν είναι βαρύ παρά αυτό που είναι αναγκαίο, δεν έχει αξία παρά μόνον ό,τι βαραίνει.”
“Όταν όμως δεν φροντίζει κανείς καθόλου το σώμα του, γίνεται πιο εύκολα θύμα του.”
“Για να είναι ένας έρωτας αξέχαστος πρέπει τα τυχαία να συναντιόνται σ΄αυτόν από την πρώτη στιγμή.”
“Όλοι έχουμε ανάγκη να μας κοιτάνε. Ανάλογα με τί είδους είναι το βλέμμα κάτω απ΄το οποίο θέλουμε να ζούμε, μπορούμε να καταταγούμε σε 4 κατηγορίες: α) Η πρώτη αναζητάει το βλέμμα ενός ατέλειωτου αριθμού ανώνυμων ματιών, μ’ άλλα λόγια το βλέμμα του κοινού.
β) Στην δεύτερη κατηγορία εκείνοι που δεν μπορούν να ζήσουν χωρίς το βλέμμα ενός πλήθους γνώριμων ματιών.
γ)Τρίτη η κατηγορία αυτών που έχουν ανάγκη να βρίσκονται κάτω από το βλέμμα του αγαπημένου προσώπου.
δ)Τέλος η τέταρτη η πιο σπάνια αυτών που ζουν κάτω απ΄τα φανταστικά βλέμματα πλασμάτων που είναι απόντα.Είναι οι ονειροπόλοι.”
“Είναι μια τεράστια ανακούφιση να διαπιστώνει κανείς πως είναι ελεύθερος, πως δεν έχει αποστολή.”
“Ο άνθρωπος είναι τυφλός στα τυχαία αυτά στην καθημερινή ζωή, και στερεί έτσι τη ζωή από τη διάσταση της ομορφιάς της.”
“Όποιος θέλει διαρκώς να “εξυψωθεί” πρέπει να περιμένει ότι μια μέρα θα τον πιάσει ίλιγγος. Ο ίλιγγος είναι άλλο πράγμα από τον φόβο μην πέσουμε. Είναι η φωνή του κενού κάτω από εμάς που μας τραβάει και μας καταπίνει, η επιθυμία μας να πέσουμε που μετά την πολεμάμε με τρόμο.”
“Αλλά ακριβώς ο αδύναμος ήταν που έπρεπε να μάθει να είναι δυνατός και να φεύγει όταν ο δυνατός ήταν πάρα πολύ αδύναμος για να μπορεί να προσβάλει τον αδύναμο.”
“Δεν μπορεί κανείς ποτέ να ξέρει αυτό που πρέπει να θέλει, γιατί έχουμε μόνο μια ζωή και δεν μπορούμε ούτε να τη συγκρίνουμε με προηγούμενες ζωές, ούτε να την επανορθώσουμε σε ζωές επερχόμενες.”
“Οι έρωτες είναι σαν τις αυτοκρατορίες: μόλις εξαφανίζεται η ιδέα πάνω στην οποία χτίστηκαν, εξαφανίζονται και αυτοί μαζί της.”
“Ο έρωτας δεν εκδηλώνεται με την επιθυμία να κάνεις έρωτα (αυτή η επιθυμία ταιριάζει σε αναρίθμητο πλήθος γυναικών) αλλά με την επιθυμία του μοιρασμένου ύπνου (αυτή η επιθυμία δεν αφορά παρά μια και μόνο γυναίκα)”
“Αυτό που δίνει κάποιο νόημα στη συμπεριφορά μας, μας είναι πάντοτε απόλυτα άγνωστο.”
“Κάθε ερωτική σχέση βασίζεται σε άγραφες συμβάσεις που οι εραστές τις κλείνουν απρόσεκτα τις πρώτες βδομάδες της αγάπης τους. Βρίσκονται ακόμη σε ονειρική κατάσταση αλλά συνάμα, χωρίς να το ξέρουν, συντάσσουν σαν αδιάλλακτοι δικηγόροι τις λεπτομέρειες του συμβολαίου. Ώ εραστές, τα μάτια σας δεκατέσσερα σ’ αυτές τις επικίνδυνες πρώτες μέρες! Αν σερβίρετε στο σύντροφό σας το πρόγευμα του στο κρεβάτι, θα πρέπει να το συνεχίσετε αυτό για πάντα, αν δεν θέλετε να κατηγορηθείτε αργότερα για έλλειψη αγάπης και για προδοσία.”
“Η φιλαρέσκεια είναι μια υπόσχεση συνουσίας, αλλά μια υπόσχεση χωρίς εγγυήσεις.”
“Η στιγμή που γεννιέται ο έρωτας: η γυναίκα δεν αντιστέκεται στη φωνή που καλεί την τρομαγμένη της ψυχή, ο άντρας δεν αντιστέκεται στη γυναίκα που η ψυχή της ξέρει να προσέχει τη φωνή του.”
“Επιφανειακά, ένα έξυπνο ψέμα. Κατά βάθος, η χαζή αλήθεια.”
“Τα μεγάλα μυθιστορήματα είναι πάντα λίγο πιο έξυπνα από τους συγγραφείς τους.”
