Η επιστημονική γνώση είναι το απαραίτητο εργαλείο που χρειαζόμαστε προκειμένου να ανοίξουμε ένα παράθυρο προς τους κόσμους του μέλλοντος. Αυτούς επιχείρησε να παρουσιάσει μέσα από τρεις διαφορετικές θεματικές (τεχνητή νοημοσύνη, κλιματική αλλαγή, δημογραφικές ισορροπίες), το φετινό Athens Science Festival που πραγματοποιήθηκε στην Τεχνόπολη Δήμου Αθηναίων και το οποίο προσέλκυσε περισσότερους από 10.000 επισκέπτες, εκ των οποίων 1650 μαθητές της Πρωτοβάθμιας και Δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης.
Μερικές μέρες μετά την ολοκλήρωση της διοργάνωσης, μιλήσαμε με τη Γιούλη Κυριαζή, Executive Director του ASF και Senior Manager στη SciCo, επιχειρώντας ένα απολογισμό του φεστιβάλ, αλλά και μια σύνοψη των θεμάτων και των προβληματισμών που τέθηκαν στο τραπέζι κατά τις τρεις ημέρες του ASF, στη διάρκεια των οποίων φιλοξενήθηκαν 550 επιστημονικούς συνεργάτες από 90 διαφορετικούς ακαδημαϊκούς, ερευνητικούς και εκπαιδευτικούς φορείς, 25 εργαστήρια για παιδιά, 20 ομιλίες, 15 workshops για ενήλικες και περισσότερα από 70 διαδραστικά δρώμενα με εκθέματα και πειράματα επίδειξης. “Είναι σημαντικό να εκπαιδεύσουμε τους πολίτες να κατανοούν τον κοινωνικό αντίκτυπο των τεχνολογιών”, σημειώνει η κυρία Κυριαζή και προσθέτει ότι σε μια εποχή όπου οι αντιεπιστημονικές δοξασίες διαδίδονται ταχύτητα η απάντηση είναι οι επιστημονικά εγγράμματες κοινωνίες. “Πρέπει να αντιληφθούμε”, σημειώνει, “ότι ενέργειες σε πολιτικό επίπεδο που υποβαθμίζουν τη διδασκαλία των φυσικών επιστημών στο σχολείο έχουν άμεσο αντίκτυπο στην αποδυνάμωση των μελλοντικών πολιτών να κατανοήσουν τις αλλαγές που επιφέρει η επιστήμη και η τεχνολογία στην ζωή μας, οπότε μόνο τρόμο θα μας δημιουργούν”.
Το φετινό ASF παρουσίασε τους κόσμους του αύριο. Ποια θα είναι τα χαρακτηριστικά εκείνα που θα δεσπόζουν σε αυτούς;
Ζούμε σε μια εποχή όπου επιστήμη και τεχνολογία –ειδικά οι τεχνολογίες της πληροφορίας και της επικοινωνίας – μετασχηματίζουν τον κόσμο που μέχρι σήμερα γνωρίζαμε σε ταχύτατους ρυθμούς. Η επαυξημένη πραγματικότητα, τα κοινωνικά δίκτυα, το διαδίκτυο και αμέτρητα ακόμη τεχνολογικά εργαλεία είναι πλέον κομμάτι της καθημερινότητάς μας. Σε περίπου 20-30 χρόνια από τώρα η αυτοματοποίηση θα έχει υποκαταστήσει ένα μέρος της ανθρώπινης εργασίας σε σιδηροδρομικές, θαλάσσιες και οδικές μεταφορές. Τεχνολογικές εφαρμογές και λογισμικά θα υποκαταστήσουν προσφερόμενες υπηρεσίες από ασφαλιστές, τραπεζικούς υπαλλήλους, δικηγόρους, ιατρούς ενώ μεγαλύτερος αριθμός εργαζομένων θα απασχολείται σε υπηρεσίες υγείας, φροντίδας και διασκέδασης ατόμων «τέταρτης ηλικίας» (95-100 ετών). Αυτός ο όρος μάλιστα μας φανερώνει πως ο κόσμος στις ανεπτυγμένες χώρες γηράσκει συρρικνούμενος. Από την άλλη, η κλιματική αλλαγή θα αλλάξει τον τρόπο που διαχειριζόμαστε την ενέργεια σε οικιακό επίπεδο. Μεγαλύτερος αριθμός εργαζομένων θα απασχολείται με τις επιπτώσεις της κλιματικής αλλαγής στην καθημερινή μας ζωή (π.χ. διαχείριση ακραίων καιρικών φαινομένων όπως ξηρασία, πλημμύρες, πυρκαγιές κ.ά) ενώ κάθε χώρα θα επενδύσει μεγάλο χρόνο και χρήματα στην προσπάθεια να προστατέψει τους φυσικούς πόρους της, τα αποθέματα καθαρού πόσιμου γλυκού νερού και τις δασικές ή τις γεωργικές εκτάσεις της, που θα της εξασφαλίσουν, σε έναν βαθμό, την σίτιση του πληθυσμού της. Αυτές ήταν κατά κύριο λόγο και οι τρεις κύριες θεματικές που απασχόλησαν το ενδιαφέρον του κοινού στη φετινή διοργάνωση του Athens Science Festival 2022: η τεχνητή νοημοσύνη, η κλιματική αλλαγή και οι δημογραφικές ανισορροπίες στον πλανήτη. Μας ενδιέφερε να εξερευνήσουμε πώς αυτές πρόκειται να επηρεάσουν τους κόσμους του αύριο αλλά και συγκεκριμένα τη δική μας χώρα στο εγγύς μέλλον.
Τα συστήματα τεχνητής νοημοσύνης όμως έχουν επικρατήσει σε τεράστιο βαθμό παγκοσμίως, κάτι που δεν πρόκειται να σταματήσει
Μία από τις βασικές θεματικές του φεστιβάλ ήταν η τεχνητή νοημοσύνη. Θα είναι η μεγαλύτερη πρόκληση για τις κοινωνίες -και συγκεκριμένα για την ελληνική κοινωνία- να αποδεχθούν και να κατανοήσουν την τεχνητή νοημοσύνη έξω από τεχνοφοβικά στερεότυπα;
Το ερώτημα τι είναι η τεχνητή νοημοσύνη δεν είναι τόσο εύκολο να απαντηθεί, καθώς είναι μια κάπως ασαφής έννοια κυρίως όταν μιλάμε για την προοπτικές της λεγόμενης «αυτόνομης» τεχνητής νοημοσύνης. Για να την κατανοήσουμε καλύτερα πρέπει να θέσουμε ερωτήσεις τόσο για την έννοια της νοημοσύνης όσο και για την έννοια της αυτονομίας, για το πώς λειτουργεί, πώς διαφέρει από άλλες μορφές νοημοσύνης, αλλά και πώς διαφέρει από άλλες τεχνολογίες του παρελθόντος. Δεν είναι εύκολες ούτε προφανείς αυτές οι ερωτήσεις, ούτε είναι δυνατόν να απαντηθούν από όλους. Απαιτούν μία μεγάλη κατανόηση τόσο τεχνικών όσο και κοινωνικών ζητημάτων. Υπάρχουν διαφορετικοί ορισμοί της τεχνητής νοημοσύνης καθώς και υποδιαιρέσεις αυτής της τεχνολογίας, κι ανάλογα με τον τομέα από τον οποίο προέρχεται κανείς, η προσέγγιση ποικίλλει. Αυτή ακριβώς η πολυπλοκότητα είναι που δυσχεραίνει την κατανόησή της και ταυτόχρονα αφήνει περιθώριο στο να αναπτυχθούν και να διαιωνιστούν τεχνοφοβικά στερεότυπα. Τα συστήματα τεχνητής νοημοσύνης όμως έχουν επικρατήσει σε τεράστιο βαθμό παγκοσμίως, κάτι που δεν πρόκειται να σταματήσει. Γι’ αυτό απαιτείται από εμάς, ως πολίτες, τόσο σε εθνικό όσο και σε παγκόσμιο επίπεδο, να είμαστε ενημερωμένοι και να επανεξετάσουμε τις κλασικές προσεγγίσεις και να τις ευθυγραμμίσουμε με τις εξελίξεις του 21ου αιώνα. Κάτι αντίστοιχο θα πρέπει να κάνουν και οι θεσμοί καθώς το νομικό και ηθικό πλαίσιο σχετικά με τις χρήσεις της τεχνητής νοημοσύνης προβλέπεται συνεχώς να μεταβάλλεται. Ένα είναι όμως σίγουρο. Οι δυστοπικές ιστορίες επιστημονικές φαντασίας για τα απειλητικά ρομπότ που θα μας καταλάβουν και θα εξαλείψουν την ανθρωπότητα έχουν μία πολύ συγκεκριμένη θέση: το Χόλυγουντ. Τέτοιες προσεγγίσεις αποπροσανατολίζουν από το κομμάτι της εφαρμογής της τεχνητής νοημοσύνης και της κοινωνικής της επιρροής.
Με ποιο τρόπο μπορούμε συγκροτημένα ως κοινότητες και κοινωνίες να αποδομήσουμε αυτά τα στερεότυπα; Το STEM education αρκεί;
Ανέκαθεν η αποδόμηση στερεοτύπων αποτελούσε πρόκληση για την εκπαίδευση. Μολονότι οι εκπαιδευτικοί δεν μπορούν να επιλύσουν οι ίδιοι πολιτικές και κοινωνικές συνιστώσες που τα ενισχύουν, μπορούν ωστόσο να παίξουν κεντρικό ρόλο στη διαμόρφωση στάσεων και συμπεριφορών των νέων. Οι προσεγγίσεις και οι πράξεις των εκπαιδευτικών μπορεί να διαμορφώσουν ένα ασφαλές και συμπεριληπτικό περιβάλλον για όλους τους μαθητές και μπορούν να διασφαλίσουν ίσες ευκαιρίες για όλα τα άτομα προκειμένου να έχουν πρόσβαση σε ποιοτική εκπαίδευση απαλλαγμένη από εκφοβισμό που απορρέει, για παράδειγμα, από στερεότυπα για τα φύλα. Πιο συγκεκριμένα, την προηγούμενη δεκαετία δημιουργήθηκαν πολλά εκπαιδευτικά προγράμματα, σε ευρωπαϊκό επίπεδο, που στόχο είχαν να ενθαρρύνουν κορίτσια ηλικίας 16-18 ετών να μην εγκαταλείπουν το σχολείο, να ασχοληθούν με τα αντικείμενα STEM και να αποκτήσουν τίτλους σπουδών στα STEM, όπου υποεκπροσωπούνταν.
Πειτε μου ποιος δεν γύρισε τα μάτια του με θαυμασμό προς τον ουρανό ακούγοντας ιστορίες αστρονομίας από τον Σταμάτη Κριμιζή ή τον Διονύση Σιμόπουλο.
Βεβαίως η STEM εκπαίδευση από μόνη της δεν αρκεί για να αλλάξουν τεχνοφοβικά ή άλλα στερεότυπα, όπως για παράδειγμα τα στερεότυπα φύλου στον ανδροκρατούμενο χώρο των επαγγελμάτων STEM. Απαιτούνται περισσότερες αλλαγές σε θεσμικό επίπεδο. Πολιτικές πρωτοβουλίες που θα στηρίζουν τη γυναίκα επιστήμονα, σύζυγο, μητέρα για να μπορεί να έχει ίσες ευκαιρίες επαγγελματικής ανέλιξης με τον άντρα στον ερευνητικό και ακαδημαϊκό χώρο. Πρόσφατα άκουσα μία ανακοίνωση στο ραδιόφωνο ότι το Υπουργείο Εργασίας θα χρηματοδοτήσει επιχειρήσεις για δημιουργία και στελέχωση χώρων φύλαξης βρεφών και νηπίων (6 μηνών – 2,5 ετών) εντός των εγκαταστάσεών τους με στόχο την εναρμόνιση της οικογενειακής και επαγγελματικής ζωής και την ενδυνάμωση της συμμετοχής των γυναικών στην αγορά εργασίας. Όντας μητέρα ενός νηπίου 16 μηνών δεν ξέρω αν θα συμφωνήσω ότι αυτό αποτελεί την λύση για το πρόβλημα. Είναι όμως μία ενέργεια προς αυτήν την κατεύθυνση, και θα βοηθήσει κάποιες εργαζόμενες γυναίκες να συνεχίσουν να εργάζονται ή να επιστρέψουν νωρίτερα στην εργασία τους χωρίς το παιδί να στερείται για πάρα πολλές ώρες τον κύριο φροντιστή του, την μητέρα του. Αυτός είναι κι ένας από τους κύριους λόγους άλλωστε που πολλές νέες μητέρες, ανάμεσα τους κι εγώ, επιλέγουν να πάρουν άδεια άνευ αποδοχών. Επέλεξα να μείνω κοντά στον γιο μου και να αποτελώ τον κύριο φροντιστή του, τουλάχιστον μέχρι να κλείσει το πρώτο έτος ζωής του. Το θεωρώ εξαιρετικά σημαντικό για την ψυχική του υγεία.
Ενώ οι θετικές, φυσικές και γνωσιακές επιστήμες γίνονται όλο και πιο προσιτές, δεν συμβαίνει το ίδιο με τις ανθρωπιστικές και κυρίως με τις κοινωνικές. Το πιστεύετε αυτό και αν ναι, σε τι θεωρείτε ότι οφείλεται;
Δεν θα έλεγα πως είναι ακριβώς έτσι. Η κάθε μία επιστήμη, είτε αυτή λέγεται μαθηματικά, είτε φυσική, είτε ιστορία, είτε φιλοσοφία, έχει το δικό της λεξιλόγιο. Για να μπορέσουν να συνομιλήσουν όσοι ενδιαφέρονται για θέματα που αφορούν τους παραπάνω τομείς, πρέπει να μιλούν με το ίδιο λεξιλόγιο. Για να το καταφέρουν όμως αυτό, έρχεται στο προσκήνιο η αναγκαιότητα αφενός το ευρή κοινό να έχει ένα στοιχειώδη επιστημονικό εγγραμματισμό και αφετέρου ο ερευνητής / επιστήμονας να το επικοινωνήσει ορθά. Μπορεί να έχεις μπροστά σου έναν εξαιρετικό ερευνητή, που πιθανότατα να θαυμάζεις, που να μην μπορεί όμως να επικοινωνήσει με απλό τρόπο την έρευνά του. Να μην γίνεται κατανοητός. Το ίδιο ισχύει και για έναν κοινωνιολόγο ή έναν φιλόσοφο. Από τη μία, η επιστήμη κάθε αντικειμένου πρέπει να μετασχηματιστεί σε ελκυστική γνώση για το ευρύ κοινό, από την άλλη, ο ερευνητής πρέπει να έχει καλλιεργήσει δεξιότητες επικοινωνίας της επιστήμης για να το καταφέρει. Πειτε μου ποιος δεν γύρισε τα μάτια του με θαυμασμό προς τον ουρανό ακούγοντας ιστορίες αστρονομίας από τον Σταμάτη Κριμιζή ή τον Διονύση Σιμόπουλο. Πείτε μου ποιος δεν αναζήτησε ή δεν αγόρασε ένα βιβλίο ιστορίας μετά από μία ακρόαση της Μαρίας Ευθυμίου. Ένα πρόσωπο με ταλέντο στο να μετουσιώνει το πολύπλοκο σε απλό–αλλά όχι απλοϊκό–θα κάνει τη γνώση να φτάσει στο ευρύ κοινό, βγάζοντάς τη από το εργαστήριο ή την πανεπιστημιακή αίθουσα. Για όσους δεν έχουν το χάρισμα της επικοινωνίας ή το χρόνο να διαθέσουν για να επικοινωνήσουν ελκυστικά το περιεχόμενο της επιστήμης τους, υπάρχουν πλέον φορείς, όπως η SciCo (από το Science Communication) που αναλαμβάνουν αυτό το έργο γι’αυτούς. Βλέπετε η επικοινωνία της επιστήμης αναδύθηκε την δεκαετία του 1980, και πλέον σήμερα αποτελεί ένα ξεχωριστό επιστημονικό κλάδο που απαιτεί εξειδίκευση από αυτούς που την εξασκούν σε θεωρία και στην πράξη. Και για να απαντηθεί πλήρως το ερώτημά σας, αρκεί να δει κανείς τις θέσεις εργασίας των φιλοσόφων, νομικών και άλλων επιστημόνων του ανθρωπιστικού τομέα στις εταιρείες νέας τεχνολογίας. Τα ηθικά ζητήματα για παράδειγμα που εγείρονται δεν μπορεί να επιλυθούν ξεκομμένα από την μελέτη του κοινωνικού ιστού ή των ψυχολογικών πχ. επιπτώσεων της εξέλιξης της τεχνολογίας.
Δεν χρειάζεται να γίνουμε όλοι “Μαγκάιβερ”. Ας βοηθήσουμε ο ένας τον άλλον.
Μια άλλη βασική θεματική ήταν η κλιματική κρίση. Πώς μπορούμε με απλό τρόπο να προετοιμάσουμε τα παιδιά για τις συνθήκες που θα βιώσουν ως ενήλικες;
Είναι πολύ ευστοχο το ερώτημα σας και δεν σας κρύβω ότι ως μητέρα ενός μικρού παιδιού με έχει απασχολήσει η απάντηση. Ποιες γνώσεις, δεξιότητες, αξίες θα αυξήσουν τις πιθανότητες το παιδι μου να επιβιώσει στους κόσμους τους αυριο; Η ικανοτητα προσαρμογης ειναι το κλειδι της εξελιξης, βιολογικης ή κοινωνικης και κατα συνεπεια της επιβιωσης. Μαζί με αυτήν καλό θα είναι να έχει ορειβατικές και προσκοπικές γνώσεις, να κολυμπάει καλά και να μην απελπίζεται με την πρώτη δυσκολία, να ανέχεται δηλαδή τις ματαιώσεις. Επιπλέον θα πρέπει να είναι εξοικειωμένος με τεχνολογικά εργαλεία που μπορούν να του προσφέρουν λύσεις και να είναι κοινωνικό ον, να έχει φίλους. Δεν χρειάζεται να γίνουμε όλοι “Μαγκάιβερ”. Ας βοηθήσουμε ο ένας τον άλλον. Με την συνεργασία αυξάνουμε τρομερά τις πιθανότητες να τα καταφέρουμε ως πρόσωπα και ως είδος.
Από τη μία, η πρόσβαση στη γνώση γίνεται όλο και πιο προσιτή, από την άλλη ζούμε και σε μια εποχή μετά-αλήθειας όπου, πιο έντονα από ποτέ, ακόμα και οι πιο εξωφρενικοί και αντιεπιστημονικοί ισχυρισμοί θα έχουν αποδοχή (π.χ. οι flat earthers). Μοιάζει με μια ισορροπία του τρόμου όλο αυτό, είναι έτσι;
Κανένας τρόμος αν η κοινωνία μας είναι επιστημονικά εγγράμματη. Τοτε και μόνο τότε οι πολίτες έχουν τις γνώσεις αλλα κυρίως έχουν αναπτύξει δεξιότητες, όπως η κριτική ικανότητα, που μπορούν να τους βοηθήσουν να αποδομήσουν κάθε αντιεπιστημονικό αφήγημα, όπως αυτό της επίπεδης Γης. Αυτός είναι ο ρόλος τους σχολείου και πρέπει να αντιληφθούμε ότι ενέργειες σε πολιτικό επίπεδο που υποβαθμίζουν τη διδασκαλία των φυσικών επιστημών στο σχολείο έχουν άμεσο αντίκτυπο στην αποδυνάμωση των μελλοντικών πολιτών να κατανοήσουν τις αλλαγές που επιφέρει η επιστήμη και η τεχνολογία στην ζωή μας, οπότε μόνο τρόμο θα μας δημιουργούν.
Ένας επιστημονικός μύθος διαδίδεται γρήγορα και αποδομείται εξαιρετικά αργά και απαιτεί διανοητικό κόπο. Οι επιστήμονες συχνά, ειδικά αν δεν είναι εξοικειωμένοι με την εκλαϊκευση της επιστήμης, δεν έχουν το χρόνο, τη διάθεση ή ακόμα και τον τρόπο να το κάνουν. Είναι όμως μόνο δική τους δουλειά;
Τις περισσότερες φορές δεν έχουν τον χρόνο. Ένας επιστήμονας πρέπει να ξοδέψει ένα μεγάλο μέρος του χρόνου του αρχικά για να πείσει επενδυτές ή ερευνητικά προγράμματα να χρηματοδοτήσουν την έρευνα του. Στη συνέχεια, απαιτείται πολύ χρόνος και κοπιαστική εργασία για την ίδια την έρευνα και όταν τελειώσει πρέπει να ασχοληθεί με το συγγραφικό της έργο, τις δημοσιεύσεις που την αφορούν και να συντάξει απολογιστικό αρχείο προς τον χρηματοδότη που δικαιολογεί τα έξοδα της έρευνας του. Παράλληλα επειδή του τελειώνουν τα χρήματα πρέπει να βρει πόρους ή ένα νέο ερευνητικό πρόγραμμα για να συνεχίσει τη δουλειά του. Οπότε συνήθως η επικοινωνία των αποτελεσμάτων προς το ευρύ κοινό γίνεται για να γίνεται. Είναι υποχρεωμένος να την κάνει. Φυσικά, σε κανένα στάδιο της ακαδημαϊκής του καριέρας, τουλάχιστον στην Ελλάδα, δεν εκπαιδευτηκε για μεθόδους επικοινωνίας της επιστήμης. Στην εποχή μας μπορεί πλέον να το αναθέσει σε εταιρίες που ειδικεύονται στην επικοινωνία της επιστήμης ή να παρακολουθήσει ή/και συμμετέχει σε εκδηλώσεις για την επικοινωνία της επιστήμης, όπως το Athens Science Festival που παρουσιάζονται καινοτόμοι μέθοδοι επικοινωνίας τα επιστήμης με μεγάλη διάδραση με το κοινό.
Αυτό το, το είδα στην τηλεόραση ή το διάβασα κάπου στο διαδίκτυο με τρελαίνει.
Ποια εργαλεία μπορεί να έχει στη διάθεσή του ένας μη ειδικός ώστε να μπορεί να εντοπίζει και να αποφεύγει τις αντι-επιστημονικές κακοτοπιές;
Είναι πολλά τα εργαλεία για να εντοπίζουμε και να αποφεύγουμε τις αντι-επιστημονικές κακοτοπιες. Αν έπρεπε να αναφερθώ σε ένα θα έλεγα την πηγή. Να ελέγχουμε η πληροφορία που βλέπουμε/ακούμε/ διαβάζουμε αν προέρχεται από έγκυρη και αξιόπιστη πηγή ή από το καφενείο της γειτονιάς μας, την τηλεόραση και το διαδικτυο, έτσι γενικά. Αυτό το, το είδα στην τηλεόραση ή το διάβασα κάπου στο διαδίκτυο με τρελαίνει.
Στο παρελθόν, πολλοί είχαν προβλέψει ότι η πρόοδος της τεχνολογίας θα λειτουργούσε ευεργετικά για την ανθρωπότητα σε μια πληθώρα ζητημάτων (όπως πχ. στην αύξηση του ελεύθερου χρόνου, στη μείωση των ωρών εργασίας, στην πρόοδο και την ευημερία). Παρά τον θετικό αντίκτυπο, αυτό που παρατηρούμε είναι ότι οι ανισότητες στην κοινωνία όχι μόνο παραμένουν αλλά εντείνονται σε διάφορα πεδία (π.χ. φυσικοί πόροι, οικονομική ανάπτυξη). Έχουμε όντως χαθεί κάπου στην πορεία και παραβλέπουμε τις θεμελιώδεις αξίες της επιστήμης;
Μία φίλη πρόσφατα μου ανέφερε ότι υπάρχει ένα πολύ ενδιαφέρον βιβλίο της Cathy O’Neil που λέγεται “Όπλα μαθη-μαζικής καταστροφής: πώς τα μεγάλα δεδομένα αυξάνουν την ανισότητα και απειλούν τη δημοκρατία” (“Weapons of Math Destruction: How Big Data Increases Inequality and Threatens Democracy”) και πραγματεύεται ακριβώς αυτό το θέμα. Χωρίς να κατακεραυνώνει την τεχνολογία, η O’Neil παρέχει μία λεπτομερή ανάλυση του τρόπου με τον οποίο οι αλγόριθμοι και τα big data μπορούν να οδηγήσουν σε επιλογές που ενισχύουν τις διακρίσεις, τον ρατσισμό, την προκατάληψη και τις προϋπάρχουσες ανισότητες. Όταν οι αλγόριθμοι εκπαιδεύονται σε δεδομένα που φέρουν ανισότητες και προκαταλήψεις, αυτό αναπόδραστα τις διαιωνίζει. Επομένως είναι πολύ σημαντικό να ερευνούμε διαρκώς πώς λειτουργούν τα συστήματα γύρω μας, να εντοπίζουμε τα προβλήματα που φέρουν εντός τους και να απαιτούμε να γίνονται καλύτερα. Αυτό για παράδειγμα είναι ένα ζήτημα που οι εταιρείες τεχνολογίας πλέον το αντιμετωπίζουν με σοβαρότητα.
Η σημαντική προσέλευση κόσμου στο ASF επιβεβαιώνει ότι ζούμε σε μια εποχή όπου αναζητούμε πειστικές μα κυρίως έγκυρες απαντήσεις στα ερωτήματά μας, ερωτήματα που δεν αποτελούν κάποιου είδους πνευματική πολυτέλεια, αλλά μέρος της καθημερινότητάς μας. Πιστεύετε ότι βρισκόμαστε σε μια περίοδο εκδημοκρατισμού της επιστήμης;
Η εποχή μας κυριαρχείται όλο και πιο έντονα από τη λειτουργία της επιστήμης, η οποία εμφανίζεται ότι είναι αυτή που κατά βάση δημιουργεί το μέλλον. Αυτό απαιτεί να μπορούμε να παρακολουθούμε τις νέες γνώσεις και τις τεχνολογικές εφαρμογές που έρχονται στο προσκήνιο και επηρεάζουν σε τεράστιο βαθμό την ανάπτυξη όλου του πλανήτη και τον σχεδιασμό της κοινωνίας μας. Εάν δεν μπορούμε να παρακολουθήσουμε αυτές τις αλλαγές, ο κάθε ένας από εμάς δηλαδή ως απλός πολίτης, παύουμε να μπορούμε να μιλήσουμε ουσιαστικά για την κοινωνία μας.
Πλέον είναι σημαντικό να μαθαίνουμε πώς πρέπει να μαθαίνουμε.
Επιπλέον η περίοδος της πανδημίας μας έδειξε πως μπορούμε να λειτουργούμε σε μία online πραγματικότητα όταν αυτό απαιτείται αλλά όχι για μεγάλο χρονικό διάστημα. Έτσι επιβεβαιώνεται για μία ακόμη φορά η χιλιοειπωμένη ρήση του Αριστοτέλη πως ο άνθρωπος είναι φύσει κοινωνικό ον. Επιζητά την φυσική παρουσία, την βιωματική μάθηση μέσα από τα πειράματα που θα δει μπροστά του να γίνονται στο φεστιβάλ, επιζητά να βρίσκεται σε μια αίθουσα να ακούει ομιλίες και να έχει τη δυνατότητα μετά το πέρας αυτών να συνεχίσει τις συζητήσεις είτε με τους ομιλητές, είτε με άλλους παρευρισκόμενους, άγνωστους ή και γνωστούς. Μέσα από τον διάλογο θα επιχειρηματολογήσει, θα υποστηρίξει τις απόψεις του ή θα αποδεχθεί και την αποδόμησή τους. Αυτή η διαδικασία όμως γίνεται κοινωνικά.
Πρέπει όμως να είμαστε και προσεκτικοί. Πράγματι η γνώση έχει αυξηθεί καθώς και τα κανάλια πληροφορησης μας. Αυτό όμως φυσικά, όπως και όλα τα πράγματα, έχει δύο όψεις. Κάποτε μαθαίναμε. Πλέον είναι σημαντικό να μαθαίνουμε πώς πρέπει να μαθαίνουμε και να αναρωτιόμαστε συνεχώς για το εάν αυτό που ακούμε ή διαβάζουμε είναι επιβεβαιωμένο και αληθές. Η ελεύθερη πρόσβαση στη γνώση και στην επικοινωνία της φέρνει και ένα τεράστιο φορτίο υπευθυνότητας. Η ελευθερία πάει πάντοτε χέρι-χέρι με την υπευθυνότητα για να έχουμε γόνιμα αποτελέσματα, ξέρετε. Θέλω να πιστεύω πως αυτή η κουλτούρα θα μπορέσει να καλλιεργηθεί και να επικρατήσει ως κάτι το αυτονόητο.
Πλέον οι εταιρείες τεχνολογίες είναι οι πιο εύρωστες εντός του οικονομικού μας συστήματος. Ανησυχείτε ωστόσο μήπως η αντιμετώπιση της τεχνολογικής προόδου με όρους προϊόντος μπορεί να οδηγήσει σε ζοφερά αποτελέσματα;
Η τεχνολογία μας δίνει τα μέσα για να λύσουμε πάρα πολλά προβλήματα. Αυτό αναπόδραστα δημιουργεί και νέα προϊόντα που θέλουν να αγοραστούν. Μια εταιρεία που φέρνει λύσεις σε μια παγκόσμια αγορά, είναι λογικό να είναι δημοφιλής. Σε όλα η ορθή διαχείριση είναι το κλειδί. Δεν μπορούμε να μιλάμε μονάχα με οικονομικούς όρους αλλά ταυτόχρονα δεν μπορούμε να τους αγνοούμε κιόλας. Γι’αυτό ακριβώς είναι σημαντικό να εκπαιδεύσουμε τους πολίτες να κατανοούν τον κοινωνικό αντίκτυπο των τεχνολογιών. Αυτό θα οδηγήσει στην πιο γρήγορη αναγνώριση των προβλημάτων και στην ανάγκη εύρεσης λύσεων, έχοντας όμως πάντα στο μυαλό μας πως όσο πιο θετικό κοινωνικό αντίκτυπο μπορούμε να επιφέρουμε εντός του οικοσυστήματος, τόσο πιο βελτιωμένες κοινωνίες θα έχουμε στο μέλλον.
Photo credits: Ηλίας Μασσάρος (@iliasmassaros), Γαλαξίδι Φωκίδας.
