Τέσσερις τα ξημερώματα ήταν, όταν το πρώτο μήνυμα εστάλη στο προσωπικό γκρουπ στο Facebook του συμπαθούς «υπαλληλάκου» του γερμανικού Υπουργείου Εξωτερικών, Κράους Φον Βάγκνερ… Ο μελαχροινός κύριος, ο παραλήπτης του κεράσματος του κυρίου Σφοντούρη, δεν απάντησε.
Ο αγώνας όμως είχε μόλις ξεκινήσει. «Ξέρετε, υπάρχουν αμέτρητα αιτήματα από τα ελληνικά media και οι ηθοποιοί του Anstalt βρίσκονται σε διακοπές αυτή την περίοδο», είπε την επόμενη μέρα η Ούρσουλα, η Γερμανίδα εκπρόσωπος του Μαξ Ατχοφ, του Κλάους Φον Βάγκνερ και του Ντίτριχ Κλάους, της πασίγνωστης πια (και στην Ελλάδα) ομάδας Anstalt, των ανθρώπων που με όχημα μία 50λεπτή σατιρική εκπομπή συγκλόνισαν, όχι μόνο ολόκληρη την Ελλάδα, αλλά και τη Γερμανία…
Αυτή την ώρα, η διαδικασία (που δεν ήταν εύκολη) δεν έχει καμία σημασία, παρά μόνο το γεγονός ότι οι τρεις ηθοποιοί που αποτελούν την ψυχή του Anstalt, της εκπομπής του ZDF, αναλύουν στο SDNA, όλα τα κίνητρα που τους οδήγησαν να στήσουν την εκπομπή που έκανε τους Έλληνες να ανατριχιάσουν, να δακρύσουν από συγκίνηση, να κλάψουν για το αίσθημα δικαίωσης. Και να προβληματιστούν, αλλά και να χαμογελάσουν, αντικρίζοντας κάποιους Γερμανούς να εκφράζουν σε 50 λεπτά πάνω στο πάλκο και όχι σε πολυήμερες συναντήσεις γύρω από ευρωπαϊκά οβάλ γραφεία, τα ελληνικά επιχειρήματα, τόσο απλά, τόσο κατανοητά, τόσο εύκολα ώστε να τα αντιληφθεί ο καθείς.
«Έχουμε δεχθεί πολλά τηλεφωνήματα και e-mails από Γερμανούς που εξέφρασαν πολύ έντονα συναισθήματα συγκίνησης για το περιεχόμενο της εκπομπής» μας είπε η εκπρόσωπος της ομάδας Anstalt… «Μας ζήτησαν κάποιοι να μεταφέρουμε στους Έλληνες, ότι αν δεν μπορούν να το πουν οι πολιτικοί της χώρας μας, πείτε στους Ελληνες, τη δική μας, προσωπική και ειλικρινή συγγνώμη τους για την συμπεριφορά της Γερμανίας».
Κυρίες και κύριοι, ο Μαξ Ατχοφ, ο Κλάους Φον Βάγκνερ και ο Ντίτριχ Κράους, η ομάδα του Anstalt, απαντούν στα ερωτήματα του sdna.gr. Η ενημέρωση δεν χωρίζεται σε στρατόπεδα, ούτε αναγνωρίζει ταυτότητες προέλευσης των ανθρώπων που την αναζητούν. Ευχαριστούμε τα μέλη του …Ιδρύματος (έτσι μεταφράζεται το Anstalt), μα πιο πολύ ακόμα τους ευγνωμονούμε, διότι μας έκαναν την τιμή, όχι μόνο να μας στείλουν άμεσα τις απαντήσεις τους, αλλά να αποδείξουν ότι είχαν κατανοήσει απόλυτα και το μέσο στο οποίο θα δημοσιευτούν οι απαντήσεις τους, αλλά και τον δημοσιογράφο που τους είχε ενοχλήσει. Πώς στοιχειοθετείται αυτό; Το συνημμένο αρχείο στο e-mail με τις απαντήσεις τους στα 19 ερωτήματά μας, είχε την ονομασία «basketball». Η ειλικρίνεια στην επικοινωνία, αγαπητοί μας φίλοι, δεν έχασε ποτέ!
-Αλήθεια αναρωτιέμαι… Ποιος ήταν ο άνθρωπος που έκανε την ιστορική έρευνα για τα στοιχεία που παραθέσατε στην εκπομπή σας; Δεν φοβηθήκατε καθόλου ότι θα βρεθεί κάποιος να σας επιτεθεί λέγοντας ότι… «Ε, κύριοι… Τα ιστορικά στοιχεία που χρησιμοποιείτε για να υπεραμυνθείτε της Ελλάδας, είναι ανακριβή». Ήσασταν τόσο σίγουροι για την εγκυρότητά τους;
«Το ιστορικό μέρος του σόου, βασίστηκε στις σπουδές και την έρευνα ενός Ελληνογερμανού ιστορικού, του Χάγκεν Φλάισερ. Ήταν ο άνθρωπος που ανακάλυψε όλα τα αηδιαστικά έγγραφα της γερμανικής γραφειοκρατίας, που θελήσαμε να αναδείξουμε στην εκπομπή μας. Ήταν επίσης ο άνθρωπος, που βρήκε τα κρίσιμα έγγραφα για το εξαναγκαστικό κατοχικό δάνειο. Ο Χάγκεν Φλάισερ έχει κάνει ακαδημαϊκες δημοσιεύσεις με τα στοιχεία που συνέλεξε από την έρευνά του και τον τελευταίο καιρό, μάλιστα, έχουν βρει χώρο στα Μέσα Μαζικής Ενημέρωσης. Ετσι, λοιπόν, η δουλειά μας βασίστηκε σε μία επιστημονική εργασία κι έρευνα».
-Ποιος ήταν αυτός που σκέφτηκε ότι πρέπει να στήσετε μία εκπομπή, με ουσιαστικό στόχο να αναδείξετε τις θέσεις της Ελλάδας;
«Ολοι μας, ο Μαξ Ατχοφ, ο Κλάους Φον Βάγκνερ, ο Ντίτριχ Κράους, για πολύ μεγάλο διάστημα ήμασταν ανήσυχοι για το δραματικό οικονομικό κατρακύλισμα της Ελλάδας και, αληθινά, νιώθαμε ότι τα εκατομμύρια των Ελλήνων υπέφεραν από την κρίση. Δεν μπορούσαμε να πιστέψουμε ότι αυτές οι καταστροφικές περικοπές ήταν “απαραίτητες” για την οικονομική ανάκαμψη της Ελλάδας. Έτσι, ήταν μάλλον φυσιολογικό για εμάς, ως σατιρικοί καλλιτέχνες που είμαστε, να εκφράσουμε τη συμπάθειά μας για τους Έλληνες, που αρχικά προδόθηκαν από τους εκλεκτούς τους και την ελίτ και μετά έγιναν η θυσία στο βωμό μίας εντελώς λανθασμένης οικονομικής ιδεολογίας.
Πάντα πιστεύαμε ότι η συζήτηση για την οικονομική κρίση στην Ελλάδα ήταν γεμάτη από λανθασμένα στερεότυπα, που συχνά προωθούνταν από τα μίντια. Για παράδειγμα ότι: Ο τίμιος Γερμανός εργάτης που δουλεύει σκληρά, εναντίον του πονηρού και τεμπέλη Έλληνα. Αυτό είναι πολύ κακό στερεότυπο, όσο και λανθασμένο. Η αλήθεια είναι ότι στην Ελλάδα ο κόσμος εργάζεται περισσότερες μέρες το χρόνο από κάθε άλλη ευρωπαϊκή χώρα και ο δημόσιος τομέας του είναι μικρότερος συγκριτικά με άλλα μέλη της Ευρωζώνης. Αυτά τα στερεότυπα, σύμφωνα με τη δική μας οπτική γωνία, είναι το αποτέλεσμα της λανθασμένης ερμηνείας της κρίσης. Ναι, είναι αλήθεια ότι έγινε κακοδιαχείριση στην Ελλάδα. Φυσικά κι έγινε. Αλλά ο τρόπος που η Ευρωζώνη έχει δομηθεί είναι ελαττωματικός και έχει συμβάλλει πάρα πολύ στην γέννηση της κρίσης. Τα χρέη των νότιων κρατών είναι επίσης ο καθρέπτης του τεράστιου πλεονάσματος της Γερμανίας. Δεν μπορείς απλά να κατηγορείς μόνο μια πλευρά για την κρίση. Είναι μία πολύ σύνθετη οικονομική ολοκλήρωση, που σε κάποια κομμάτια της πήγε πολύ στραβά».
-Το χιούμορ ήταν απλά το όχημά σας για να μεταφέρετε ένα πραγματικά σοβαρό μήνυμα… Σωστά;
«Αυτό είναι που συνιστά την πολιτική σάτιρα. Να γελάς για κάποια πράγματα, που δεν μπορείς να τα ανεχτείς».
-Ποιος έγραψε τα κείμενα και το σενάριο της εκπομπής;
«Είμαστε μία ομάδα που αποτελείται από τρία άτομα. Ο Κλάους Φον Βάγκνερ, ο Μαξ Ατχοφ κι εγώ, ο Ντίτριχ Κράους. Όλοι μαζί γράφουμε τα κείμενα. Ακολούθως, υπάρχουν οι καλεσμένοι μας καλλιτέχνες, που παρουσιάζουν το δικό τους περιεχόμενο και διαδραματίζουν τους ρόλους τους».
-Υπήρξαν μεταξύ σας ενστάσεις για τα κείμενα, για το ύφος τους και για το γεγονός ότι παρουσιάζονταν εξαιρετικά φιλελληνικά; Βρέθηκε κάποιος να αναρωτηθεί… «μήπως το παρακάνουμε; Μήπως υπερβάλλουμε;»…
«Σε αυτό το επεισόδιο δεν υπήρξε υπερβολή, εξάλλου πως μπορεί να υπερβάλει κάνεις όταν η αποτυχία των μέτρων λιτότητας απεικονίζεται παντού. Και φυσικά δεν μπορεί να σημειωθεί καμία υπερβολή για τη θηριωδία των Γερμανών Ναζί στην Ελλάδα. Δυστυχώς, είναι όλα αλήθεια, αλλά όχι ιδιαιτέρως γνωστά στο εσωτερικό της Γερμανίας. Αυτό που κάναμε ήταν να επικεντρωθούμε στις προοπτικές που εμφανίστηκαν πολύ ξαφνικά στη συζήτηση εντός των γερμανικών συνόρων. Όλοι συμφωνούμε με την ανάλυση της κατάστασης. Αλλά ποτέ δεν σκεφτήκαμε ότι παίρνουμε τη θέση της Ελλάδας, ή τη θέση της Γερμανίας. Μεταξύ των δύο χωρών υπάρχει μία πολιτική διαμάχη σχετικά με το τρόπο που πρέπει να βρεθεί μία λύση για την οικονομική κρίση και ποιος θα υποστεί τις απώλειες εξαιτίας της κρίσης, η οποία εν τέλει μετατράπηκε σε κρίση εθνικού χρέους».
-Ποιος ήταν ο λόγος που αποφασίσατε να το κάνετε; Από πού αντλήσατε την έμπνευσή σας;
«Τις τελευταίες εβδομάδες η αντιμετώπιση που είχε η νέα ελληνική κυβέρνηση από τα ΜΜΕ της Γερμανίας είχε οδηγήσει σε μία νέα -ας την ονομάσουμε- μιντιακή υστερία. Αυτό, εμείς, δεν μπορούσαμε να το ανεχτούμε. Ετσι, θελήσαμε να προσφέρουμε ένα αντιπαράδειγμα για αυτή την κακή δημοσιογραφία των στερεότυπων, παρουσιάζοντας πραγματικά στοιχεία και γεγονότα που έδειχναν ότι εξαφανίζονται πίσω από το δάχτυλο του Βαρουφάκη, που ξεσήκωσε τόση συζήτηση. Ναι, οι Γερμανοί επωφελούνται οικονομικά από την ευρωπαϊκή κρίση. Ναι, η επιβαλλόμενη πολιτική λιτότητας είναι μία τεράστια αποτυχία. Και τέλος, αισθανόμαστε ντροπή για την άγνοια που δείχνουν οι Γερμανοί σχετικά με τα θύματα των τρομοκρατών Ναζί στην Ελλάδα, στις αναφορές που γίνονται για τις πολεμικές επανορθώσεις».
-Ποια είναι η γνώμη σας για τον κ.Σφοντούρη;
«Ήταν πολύ εντυπωσιακό για εμάς το γεγονός ότι συνεργαστήκαμε μαζί του. Μας βοήθησε πολύ να παρουσιάσουμε την τραγική ιστορία του στο περιεχόμενο μίας σατιρικής εκπομπής. Είμαστε ευγνώμονες που είχαμε την ευκαιρία να δουλέψουμε μαζί του. Ηταν ένας θερμός άνθρωπος, σκεπτόμενος και με χιούμορ. Μπορεί να επιστρέψει στο σόου μας, όποια στιγμή το θελήσει».
«Μετά το τέλος του σόου, ήμασταν πολύ χαρούμενοι, διότι στη δουλειά μας θεωρείται πολύ δύσκολο στιγμή, γεμάτη ρίσκο, όταν προσπαθήσεις να ενώσεις τη σάτιρα, με τη πραγματική ζωή. Είχαμε όμως, τεράστια εμπιστοσύνη στον κύριο Σφοντούρη, που λειτούργησε σαν ένας εξαιρετικός επαγγελματίας. Το κοινό που μας χειροκρότησε, συγκινήθηκε από την ιστορία του κ.Σφοντούρη, αλλά είναι αλήθεια ότι πριν το σόου δεν σκέφτεσαι αυτό που θα συμβεί μετά το σόου. Δεν ήμασταν καθολου σίγουροι για την αντίδραση που θα είχε ο κόσμος, πολύ περισσότερο μάλιστα, όταν θα φέρναμε αντιμέτωπους, ιδιαίτερα τους νέους ανθρώπους, με αυτή την τόσο σκοτεινή πλευρά της Γερμανικής ιστορίας».
-Πιστέψατε κάποια στιγμή ότι αυτό που κάνατε περιλαμβάνει ένα πολύ μεγάλο ρίσκο;
«Για εμάς το μοναδικό ρίσκο εντοπιζόταν στην καλλιτεχνική πρόκληση. Απολαμβάνουμε πραγματικά την αληθινή καλλιτεχνική ελευθερία. H ZDF μας βοηθά να παρουσιάζουμε το σόου μας και μας προστατεύει όταν, κι αν, υπάρξουν παρεμβάσεις από (ισχυρούς) ανθρώπους που αισθάνονται ότι τους μεταχειριστήκαμε με λάθος τρόπο. Για παράδειγμα, δύο δημοσιογράφοι της μεγάλης εβδομαδιαίας εφημερίδας «Die Zeit» κατέθεσαν μήνυση εις βάρος μας διότι καταδείξαμε τη σχέση τους με κάποια υπερατλαντικά λόμπι. Υποστήριξαν ότι κάναμε μεγάλα λάθη. Στο δικαστήριο του Αμβούργου όμως, αποφασίστηκε ότι για τα περισσότερα είχαμε δίκιο. Πρέπει να ξέρετε ένα πράγμα όμως… H ZDF δεν είναι μία κρατική τηλεόραση, αλλά ένας ανεξάρτητος δημόσιος οργανισμός. Οι πολιτικές παρατάξεις έχουν επιρροή στα διοικητικά όργανα της ZDF, αλλά δεν είναι ένας τηλεοπτικός σταθμός κατευθυνόμενος από την κυβέρνηση.
-Προφανώς και ο στόχος του ηθοποιού, ο οποίος μάλιστα, δημιουργεί, είναι η καλλιτεχνική ολοκλήρωση. Την αισθανθήκατε;
«Μείναμε συγκλονισμένοι από την απίστευτη απήχηση που είχε το σόου μας στην Ελλάδα. Ενα εκατομμύριο θεάσεις, είναι ένας αριθμός κοντά στις μισές από αυτές που είχαμε στη Γερμανία. Σχεδόν απίστευτο. Τουλάχιστον με αυτή την τελευταία δουλειά μας, το σόου μας απέκτησε ευρωπαϊκό χαρακτήρα. Κι αυτό για εμάς είναι φανταστικό. Ελπίζουμε ότι θα είναι η αφετηρία ώστε η Ευρώπη να αποκτήσει καλύτερη συνείδηση για το πρόβλημα. Επισης, οι αντιδράσεις στη Γερμανία ήταν συγκλονιστικά θετικές. Θα λέγαμε ότι οι περισσότεροι από αυτούς που παρακολούθησαν το σόου εκτίμησαν ιδιαίτερα το μήνυμα που θελήσαμε να περάσουμε και συγκινήθηκαν βαθύτατα από την ιστορία του Αργύρη».
-Σας ενόχλησε κανείς από την ZDF μετά το σόου; Σας είπαν κάτι; Έγινε κάποια προσπάθεια να σταματήσει η προβολή του σόου;
«Ηταν πάρα πολύ ευχαριστημένοι για την εκπομπή και γενικώς δεν έχει επιχειρήσει κανείς να μας επηρεάσει. Συμβαίνει μάλιστα ακριβώς το αντίθετο. Μας συμπαραστέκονται και μας κάνουν να αισθανόμαστε την απόλυτη καλλιτεχνική ελευθερία».
-Βρέθηκε κάποιος πολιτικός που να αντέδρασε;
«Όχι, απλά δημοσιεύτηκαν κάποια tweets, αλλά όχι από πολιτικούς της πρώτης γραμμής. Φοβάμαι πάντως, ότι θα επιχειρήσουν να σπρώξουν το θέμα κάτω από το χαλί».
-Μετά από όλα αυτά πιστεύετε ότι οι Γερμανοί δεν είναι καθόλου καλά πληροφορημένοι για την εποχή του πολέμου, αλλά και για τις θέσεις της Ελλάδας σχετικά με το εκβιαστικό δάνειο και τις αποζημιώσεις;
«Δεν υπάρχει σχεδόν καμία γνώση για την απίστευτη σκληρότητα των τρομοκρατών Ναζί και ιδιαίτερα στους πιο νεαρούς Γερμανούς. Πριν ξεκινήσουμε την έρευνά μας δε γνωρίζαμε σχεδόν τίποτα για τη συμπεριφορά των Γερμανών εκείνη την σκοτεινή περίοδο της ιστορίας προς την Ελλάδα, χρησιμοποιώντας πολύ φθηνά, ή νομικά τρικ. Επί παραδείγματι, το συμβόλαιο της Ειρήνης δεν ονομάστηκε ποτέ συμβόλαιο Ειρήνης έτσι ώστε να μην ξεκινήσουν ποτέ οι διαπραγματεύσεις για τις πολεμικές επανορθώσεις. Επίσης, δεν έγινε ποτέ κάποια αληθινή προσπάθεια από τα ανώτατα γερμανικά δικαστήρια να φέρουν ενώπιον των δικαστών τους Ναζί εγκληματίες πολέμου, που σκότωσαν αθώους Ελληνες ανθρώπους και να τους δικαιώσουν ή να αποζημιώσουν τα ελληνικά θύματα της ναζιστικής θηριωδίας, όπως ο Αργύρης Σφοντούρης. Αντιθέτως, χρησιμοποίησαν κάθε πιθανή κι απίθανη νομική «τρύπα» ώστε να μη φτάσουμε ποτέ στους υπεύθυνους. Ντρεπόμαστε πάρα πολύ για αυτό!».
-Πόσο εύκολο ή πόσο δύσκολο ήταν να υποδυθείτε τους Έλληνες;
«Η αλήθεια είναι ότι οι περισσότεροι υποδύθηκαν ρόλο Τροϊκανού, έτσι δεν ήταν υποχρεωμένοι να νιώσουν σαν Ελληνες. Αυτή τη δουλειά, του Έλληνα, τη δώσαμε στον πολύ διάσημο καλεσμένο μας, τον Σερντάρ Σομουντσού, που είναι γεννημένος στην Κωνσταντινούπολη. Τι λες, δεν ακούγεται σαν έναν διαβολεμένο μέτρο της Τρόικας, να αναγκάσει έναν Τούρκο να παίξει τον Έλληνα ιδιοκτήτη εστιατορίου; (…) Ειρωνεία τέλος όμως».
-Ποιο ήταν το πιο δύσκολο μέρος της παραγωγής;
«Ήταν δύσκολο να αποφασίσουμε, ποιες από τις ιδέες μας και τα πραγματικά γεγονότα θα παρουσιάζαμε στο σόου. Δεν ήταν πολύ εύκολο να μεταφέρουμε όλα αυτά τα σύνθετα οικονομικά προβλήματα, σε σατιρικές σκηνές. Και φυσικά ήταν δύσκολο να τελειώσουμε ένα σατιρικό σόου με ένα τραγικό life story, όπως αυτό του κ.Αργύρη».
-Βρέθηκε κάποιος να σας κατηγορήσει μετά το σόου ότι… «εσείς δεν είστε Γερμανοί ρε και δεν μιλάτε ως αληθινοί Γερμανοί;»
«Ούτε κατά διάνοια. Η αντίδραση ήταν συγκλονιστικά θερμή και θετική από τους Γερμανούς. Ο κόσμος εκτίμησε το σόου και την άποψη που εκφράσαμε. Κάποιοι μάλιστα μας ευχαρίστησαν για την εξήγηση που δώσαμε σε πολύ δύσκολα οικονομικά προβλήματα».
