Λάικα στα ρωσικά θα πει «αυτή που γαβγίζει». Στη συναισθηματική γλώσσα των ανθρώπων, πάλι, θα πει μια όμορφη σκυλίτσα, παράπλευρη απώλεια του Ψυχρού Πολέμου του περασμένου αιώνα και σύμβολο ανθρωπιάς, που χρησιμοποιήθηκε στο Σοβιετικό Διαστημικό Πρόγραμμα. Ο πρώτος ζωντανός οργανισμός, που μπήκε σε τροχιά γύρω από τη γη στις 3 Νοεμβρίου του 1957 επιβαίνοντας στον τεχνητό δορυφόρο Σπούτνικ 2, για να κινήσει τις επόμενες μέρες το παγκόσμιο ενδιαφέρον…
Η Λάικα ήταν ένα αδεσποτάκι στη Μόσχα, με τους ασύλληπτα, για εμάς τους μεσογειακούς, βαρείς χειμώνες, κάτω απ’ τις γιγαντοαφίσες του σοσιαλιστικού ρεαλισμού, τα μεγάλου μεγέθους σφυροδρέπανα και τον ανταγωνισμό Δύσης και Ανατολικού μπλοκ για το ποιος είναι ο καλύτερος, ο πιο δυνατός στο έδαφος, στους ωκεανούς, στους αιθέρες. Οι άνθρωποι σ’ αυτές τις περιπτώσεις δεν είχαν σημασία… ούτε, φυσικά, τα αδέσποτα, σαν τη Λάικα, που έτρωγε αποφάγια, έβρισκε απάγκιο από το κρύο στις κώχες των κτηρίων, αγαπούσε, πίστευε στην αγάπη, στο χάδι των περαστικών… Μια μέρα λοιπόν, η Σοβιετική Διαστημική Υπηρεσία, αποφάσισε να στείλει για ερευνητικούς λόγους στο διάστημα ένα έμβιο ον, που δεν ήταν άνθρωπος. Ένα αδέσποτο απ’ τον δρόμο! Που είχε συνηθίσει στο κρύο, στην πείνα, στην έλλειψη χαδιού και αγκαλιάς, που είχε μάθει να επιβιώνει σε κακουχίες, ώστε να αντέξει σε μια διαστημική πτήση.
Οι επιστήμονες βγήκαν στους κρυσταλλιασμένους μοσχοβίτικους δρόμους, όπου το λευκό του πάγου, το καφέ της λάσπης και το κόκκινο αντιφέγγισμα της εποχής, μπερδεύονταν στις όχθες του Μόσκοβα. Την διάλεξαν, ανάμεσα σε άλλα αδέσποτα, γιατί ήταν όμορφη! Ήταν μικρόσωμη, πολύ παιχνιδιάρα και μάλλον νεότερη από τριών ετών. Στην αρχή, την φώναζαν Kudryavka, δηλαδή μικρούλα σγουρομάλλα, ή Zhuchka, κάτι σαν ζουζουνάκι, ή Limonchik που θα πει λεμόνι. Οι επιστήμονες έλεγαν αστειευόμενοι, ενώ την χάιδευαν και την καλομάθαιναν πριν την θυσία της για την μεγαλοϊδεατική κατάκτηση του διαστήματος, πως «ο πρώτος Ρώσος πολίτης στο διάστημα θα πρέπει να έχει φωτογένεια».
Το Σπούτνικ 2, που θα έστελνε τη Λάικα στο διάστημα, είχε σχεδιαστεί και κατασκευαστεί βιαστικά, σε ένα μήνα, μιας και ο «σύντροφος Γενικός Γραμματέας», Νικίτα Χρουστσόφ είχε δώσει ρητή εντολή ο δορυφόρος να είναι έτοιμος για εκτόξευση τη 40η επέτειο της Ρωσικής Επανάστασης. Δεν είχε, άρα, σχεδιαστεί για ασφαλή επανείσοδο στην ατμόσφαιρα κι έτσι η Λάικα ήταν καταδικασμένη πριν καν αρχίσει το ταξίδι της στα αστέρια…
… Και όταν εκείνη η όμορφη, σγουρή σκυλίτσα βρέθηκε στο Σπούτνικ 2, κοιτάζοντας τα ανθρώπινα όντα να σφραγίζουν τις πόρτες για πάντα, συνέχισε να κουνάει την ουρά της… Η επίδειξη δύναμης των δυο υπερδυνάμεων κορυφώνονταν και σίγουρα μια γλυκιά σκυλίτσα, ένα αδεσποτάκι, ήταν αμελητέο για τους ισχυρούς. Πριν την εκτόξευσή της, έμεινε κλειδωμένη μέσα στην κάψουλα για τρεις ημέρες έως ότου αντιμετωπιστούν τα πολλά και σοβαρά τεχνικά προβλήματα. Για να την κρατούν ζεστή διοχέτευαν ζεστό αέρα στην κάψουλα καθώς επικρατούσε παγετός στην ατμόσφαιρα. Μετά την εκτόξευση οι γιατροί παρακολουθούσαν εξ αποστάσεως τους παλμούς και την πίεση της. Η επίσημη ανακοίνωση έλεγε ότι οι παλμοί της ήταν στην αρχή γρήγοροι αλλά μετά ηρέμησε και μπόρεσε να φάει ένα ειδικό γεύμα.
Ποτέ δεν μαθεύτηκε η αλήθεια για το τέλος της Λάικας. Η επίσημη γραμμή της Σοβιετικής Ένωσης ήταν πως η Λάικα επέζησε στο διάστημα για μια ολόκληρη εβδομάδα, τρώγοντας ένα ειδικό τζελ, στο οποίο την τελευταία ημέρα πρόσθεσαν μια ουσία για να της γίνει ευθανασία. Μετά την κατάρρευση της Σοβιετικής Ένωσης όμως κυκλοφόρησε η φήμη ότι η σκυλίτσα έζησε μόνο δύο μέρες και πέθανε όταν η καμπίνα υπερθερμάνθηκε μετά την εισαγωγή της σε τροχιά.
Όπως και να ‘χει, όλοι ήταν χαρούμενοι για την επιτυχία του πειράματος! Καμία συμπόνια, κανένας ψίθυρος, ούτε ίχνος συγκίνησης για ένα ζωντανό πλάσμα, που βρέθηκε στο διάστημα και θυσιάστηκε εις το όνομα της επιστήμης και της ανυπαρξίας της ηθικής της.
Το διαστημόπλοιο περιστράφηκε γύρω από τη Γη περίπου 2.570 φορές, προτού καεί στην ατμόσφαιρα του πλανήτη στις 4 Απρίλη 1958. Τέσσερα χρόνια αργότερα, ο Γιούρι Γκαγκάριν θα γινόταν ο πρώτος άνθρωπος ο οποίος κοίταξε τα αστροφώτιστα διαστήματα που είδε πρώτη η μικρή αδεσποτούλα της Μόσχας.
Το 1998 ο εκπαιδευτής της Λάικα, Όλεγκ Γκαζένκο, της Σοβιετικής Διαστημικής Υπηρεσίας, δήλωσε για την θυσία της παιχνιδιάρας σγουρομάλλας του: «Όσο ο καιρός περνάει, μετανιώνω όλο και πιο πολύ γι’ αυτό. Αυτά που μάθαμε από αυτή την αποστολή δεν ήταν τόσα ώστε να δικαιολογούν το θάνατο του σκυλιού».
Το 2008 οι Ρώσοι, πια, αφιέρωσαν ένα μνημείο στη σκυλίτσα, ως ελάχιστο φόρο τιμής προς τον πρώτο ζωντανό οργανισμό που έφυγε απ τον πλανήτη μας για την κατάκτηση του διαστήματος και τον πρώτο που θυσιάστηκε…
